Musea bij nacht

Bijzondere activiteiten buiten reguliere openingstijden zijn een wereldwijde trend in de museale sector, nachtelijke museale evenementen zijn alomtegenwoordig. Museumnachten zijn een enorm succes en hebben sinds tien jaar ook in Nederland een belangrijke plaats veroverd. Het concept van de Museumnacht is niet onbesproken gebleven. Ondanks het succes, is er veel discussie of Museumnachten een goede ontwikkeling zijn of niet. Tegenstanders spreken over verplatting en popularisering. Het zijn volgens hen evenementen waarmee musea zich te ver verwijderen van hun corebusiness. Om echter te kunnen beargumenteren of Museumnachten een goede ontwikkeling zijn of niet, moet er gekeken worden naar de vraag waarom het concept van de Museumnachten is opgekomen (en uiteindelijk zo succesvol blijkt te zijn). Het concept past namelijk bij de bredere ontwikkelingen in de culturele sector die de rol van musea hebben doen veranderen en is het resultaat van pogingen van musea om aan die nieuwe rol gestalte te geven. Musea worden genoodzaakt buiten hun traditionele grenzen te treden. De Museumnacht is een instrument waarmee musea zich kunnen positioneren in de beleveniseconomie, aan kunnen sluiten bij de nieuwe manieren om het verleden te consumeren en met andere aanbieders op de vrijetijdsmarkt kunnen strijden om de aandacht van de consument. In dit explorerende onderzoek wordt gekeken naar de achtergrond en de aanpak van de Museumnacht, evenals naar de aansluiting bij de beleveniseconomie. De hoofdvraag van het onderzoek heeft betrekking op de manier waarop de Museumnacht gebruikt kan worden door musea om zich te positioneren in de beleveniseconomie. Er wordt gekeken hoe en in welke mate de Museumnacht de vier domeinen van de belevenis omvat, en in hoeverre een Museumnacht ervaring afwijkt van de gangbare museumervaring. De twee deelvragen van dit onderzoek betreffen respectievelijk de achtergrond van de Museumnacht en een casestudy over de Museumnacht in Nederland. Aan de hand van een overzicht van nachtelijke culturele festivals in Nederland, Europa en de wereld, wordt een context geschetst bij het fenomeen. Verder is een casestudy uitgevoerd naar de Museumnachten van Amsterdam, Rotterdam en Leiden. De focus ligt op de overeenkomsten en de verschillen tussen de Museumnachten wat betreft aanpak, doelstellingen en bezoekers. Ook wordt gekeken naar de ontwikkeling door de tijd en toekomstverwachtingen ten aanzien van de Museumnacht. Om de onderzoeksvragen te beantwoorden, is gebruik gemaakt van digitaal bronnenonderzoek en van kwalitatief onderzoek op basis van een combinatie van interviews en analyse van bestaande documenten. De Museumnacht blijkt een instrument dat musea goed kunnen gebruiken om zich te positioneren in de beleveniseconomie. Het omvat de vier domeinen van de belevenis: een bezoeker wordt vermaakt, kan iets doen, ervaart esthetiek en kan iets leren. De mate waarin de Museumnacht de domeinen omvat, verschilt. De meeste prioriteit hebben amusement en ontsnapping, daarna volgt esthetiek en onderaan staat leren. Dit sluit aan bij de wensen van de bezoekers. Het concept van de Museumnacht is succesvol, omdat het met een aantrekkelijk en verrassend programma een rijke belevenis biedt aan bezoekers.