De paradox van Vrijheid

De journalistiek is in de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. Door de opkomst van internet en verregaande mediaconcentratie, commercialisering en kostenbesparing is de professie onder druk komen te staan. Een gevolg is dat er steeds minder vaste aanstellingen zijn voor journalisten. Hierdoor oefenen journalisten in toenemende mate hun beroep op freelance-basis uit. In de wetenschap zijn er grofweg twee stromingen wanneer het gaat om de perceptie van freelance journalistiek. De eerste is vrij negatief en benadrukt dat freelancers een onzeker bestaan hebben waardoor ze geneigd zijn om zich als een amoebe aan te passen aan de verwachtingen van werkgevers. Dit wordt ook wel de paradox van vrijheid genoemd: enerzijds hebben freelancers de vrijheid om hun opdrachten en opdrachtgevers te kiezen, maar anderzijds zijn ze afhankelijk. De tweede stroming is positiever. Ze gaat uit van het vrijheidsgevoel van freelance journalisten, waardoor ze tevreden zijn met hun werk en waardoor ze middels een frisse blik beter het publieke belang kunnen dienen. In deze thesis wordt middels online interviews onderzocht hoe het met de positie van deze freelancers is gesteld. De centrale vraag is : Wat is de positie van freelance journalisten en hoe waarderen freelance journalisten hun positie in de mediawereld? Het antwoord op deze vraag wordt gezocht in zowel theorie als praktijk. Bourdieu staat hierbij centraal: zijn veldtheorie biedt de handvaten om de freelance journalistiek te begrijpen. Ook wordt er verwezen naar wetenschappelijk onderzoek naar freelance journalistiek. In het hier gepresenteerde onderzoek geven twaalf freelance journalisten middels synchrone online interviews antwoord op vragen met betrekking tot hun positie in de mediawereld. Hierbij staan arbeidsvoorwaarden, onderhandelingspositie, professionalisme en tevredenheid met het freelance bestaan centraal. Op basis van dit onderzoek kan worden geconcludeerd dat freelance journalisten op sommige gebieden tegen struikelblokken aanlopen. Vooral zaken als het imago van de freelancer, auteursrecht en honorering stellen somber. Vooral nieuwkomers lijken het hierbij zwaar te hebben. Desondanks geven freelancers aan zeer tevreden te zijn met hun freelance werk en dat vrijheid hun grootste goed is. De voornaamste bevinding van dit onderzoek is dat een freelancer geen vaste positie heeft in het journalistieke veld. Hij of zij beweegt zich namelijk voortdurend tussen de autonome en de heteronome pool van het veld. Dit komt doordat er opdrachten worden aangenomen van zowel gerenommeerde nieuwsorganisaties als van meer commerciële organisaties die zich buiten het journalistieke veld bevinden. De eerste soort opdrachten heeft veelal de voorkeur, maar hiermee wordt vaak niet genoeg verdiend om van rond te kunnen komen. Daarom wordt de portefeuille aangevuld met meer commerciële, communicatieve opdrachten. In dit onderzoek zijn er aanwijzingen voor het bestaan van de genoemde paradox. Freelancers koesteren hun vrijheid, maar hebben tal van obstakels te overwinnen voor ze daadwerkelijk vrij hun beroep kunnen uitoefenen. Het is echter de vraag of deze paradox ook hun journalistieke werk beïnvloedt. In ieder geval kan er met de scheiding van journalistieke- en communicatieve opdrachten een dimensie aan het begrip ‘paradox van vrijheid’ worden toegevoegd.