Oorlog en Religie in het Rampjaar

In het Rampjaar raakte de Nederlandse Republiek in oorlog verwikkeld met Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen. Verschillende historici hebben erop gewezen dat in pamfletten uit de tweede helft van de 17de eeuw herhaaldelijk is verwezen naar de Nederlandse Opstand tegen het paapse Spanje alsmede naar de belangen van de Gereformeerde kerk. Sommigen herkennen hierin het bewijs dat er in Orthodox Calvinistische kringen nog steeds grote onvrede bestond over de Vrede van Westfalen van 1648. De opmars van de katholieke Franse koning zou veel Gereformeerde Nederlanders de hoop hebben gegeven dat de strijd met het papisme eindelijk weer heropend kon worden. Andere historici zijn echter van mening dat religieuze verwijzingen in het publieke debat eerder als propaganda moeten worden beschouwd, en dat dus niemand nog werkelijk streefde naar een heruitbraak van de vroegere Godsdienstoorlogen. Over de pamfletten van het Rampjaar zijn reeds verschillende studies verschenen, maar een nauwkeurige analyse van de aanwezige religieuze retoriek – waarbij tevens rekening wordt gehouden met de verandering van een confessionele naar ofwel een meer rationele ofwel een meer piëtistische geloofsbeleving – ontbreekt nog. Bovendien hebben de bestaande onderzoeken zich louter gefocust op het jaar 1672, terwijl in 1673 de internationale positie van de Republiek aanvankelijk nog nauwelijks was verbeterd. In deze scriptie wordt een poging gedaan deze onduidelijkheden en tekortkomingen in de historiografie op te helderen. Op chronologische wijze wordt de in pamfletten zichtbare perceptie van de internationale politiek belicht en in relatie gebracht met het standpunt dat in dezelfde tijd onder Gereformeerde pamflettisten dominant was. Daarbij geeft deze scriptie antwoorden op de volgende vragen: In hoeverre werd de eigentijdse buitenlandse politiek in Nederlandse pamfletten uit het Rampjaar – in haar geheel vanaf de aanvang in 1672 tot aan de Vrede van Westminster in februari 1674 – werkelijk uitgelegd als religieuze oorlog? Welke standpunten zijn Gereformeerd te noemen en welke niet? En op welke manier past het Rampjaar daarmee in grotere lange-termijn-ontwikkelingen in de aard van religieuze beleving? Door te kijken naar het Rampjaar vanuit een nieuw perspectief levert deze scriptie bovendien een bijdrage aan onze kennis van de werking en ontwikkeling van ideologie in de vroegmoderne tijd.