De rol van clientenraden bij fusies in de verpleging en verzorging

Samenvatting In dit onderzoek staat de rol van cliëntenraden bij fusies in de Verpleging en Verzorging (V&V) centraal. In het begin van deze eeuw was er sprake van een fusiegolf in de V&V. Het aantal fusies is gedaald, maar regelmatig vinden nog fusies plaats in deze sector. Mede vanwege de fusiegolf in de V&V en andere (zorg)sectoren is veel nationaal en internationaal onderzoek verricht naar deze fusies. Eén van de voornaamste bevindingen is dat veel fusies mislukken en dat motieven zelden succesvol worden behaald. Sommige onderzoekers verklaren dit door aan te geven dat het fusieproces mede de uitkomsten van de fusie bepaalt. Geen van deze onderzoeken richt zich echter op de betrokkenheid van cliëntenraden bij het fusieproces in de V&V. Ook in de wetsevaluatie van de WMCZ in 2000 is enkel de algemene betrokkenheid van cliëntenraden onderzocht en wordt niet expliciet ingegaan op de betrokkenheid van cliëntenraden bij fusies. Aan de hand van elf diepte interviews (waarvan één met de plaatsvervangende directeur van het LOC en tien met cliëntenraadsleden) is de rol van cliëntenraden gedurende fusieprocessen onderzocht. De respondenten waren ofwel lid van een centrale cliëntenraad, lokale cliëntenraad of beiden. Alle cliëntenraadsleden waren afkomstig van een onlangs gefuseerde instelling in de V&V. Uit de interviews zijn een aantal belangrijke bevindingen naar voren gekomen. De aanvang van de betrokkenheid van cliëntenraden bij het fusieproces verschilt. Ongeveer de helft van de cliëntenraden wordt in de idee fase door het bestuur betrokken bij de fusie. De andere cliëntenraden worden later in het fusieproces betrokken. De relatie met het bestuur speelt hierbij een degelijke rol. De cliëntenraden die een goede betrokkenheid ervoeren hadden, met uitzondering van één cliëntenraad, een goede relatie met het Raad van Bestuur. Bijna alle cliëntenraden die minder goed betrokken werden, hadden een minder goede relatie met het bestuur. De meeste cliëntenraden hebben echter een goede relatie met het bestuur. Bovendien ervaren alle cliëntenraden een goede participatie in de vergaderingen met het bestuur. Alle cliëntenraden hebben de mogelijkheid gekregen van het bestuur om advies uit te brengen. De meeste cliëntenraden hebben positief geadviseerd over de fusie. Slechts een aantal cliëntenraden bracht een negatief advies uit, omdat zij vonden dat het bestuur bepaalde zaken eerst op orde diende te hebben voordat gefuseerd kon worden. Ook hebben alle cliëntenraden informatie ontvangen over de fusie. Ze zijn echter niet allen tevreden over de mate en tijdigheid van de informatieverstrekking. Uit de interviews komt tevens naar voren dat de rol van cliëntenraden bij fusies wordt belemmerd door knelpunten in de samenstelling van cliëntenraden. Door de hoge leeftijd en slechte gezondheid verliezen sommige cliëntenraadsleden de capaciteit om te discussiëren over ingewikkelde zaken. Daarnaast komen huidige leden te overlijden of hebben een familielid dat is overleden. Tegelijkertijd is het ingewikkeld om nieuwe leden te werven, omdat zij het belang van cliëntenraden niet inzien. Dit leidt tot knelpunten in de samenstelling van de lokale cliëntenraden. Over het algemeen kan worden gezegd dat cliëntenraden hun rol tijdens fusieprocessen positief ervaren. Cliëntenraden beschikken over mondige, capabele leden die goed gebruik weten te maken van het informatie- en adviesrecht. Bovendien hebben de meeste cliëntenraden een goede relatie met het bestuur en wordt de participatie als zeer goed ervaren. Dit heeft een positieve invloed op de rol van cliëntenraden tijdens fusieprocessen. Uit de interviewresultaten blijkt dat leden van de centrale cliëntenraad goede gesprekspartners zijn die beschikken over goede capaciteiten. Zij kunnen een goede bijdrage leveren in het fusieproces, vanwege hun verschillende educatieve achtergronden. De belangrijkste aanbevelingen voor cliëntenraden, bestuurders en beleidsmakers hebben betrekking op de eerder genoemde knelpunten. De nadruk dient niet bij de wetgeving te liggen, maar bij de knelpunten van lokale cliëntenraden, zodat de inspraak bij fusies ook op lokaal niveau kan worden verbeterd. De goedkeuring van het wetsvoorstel continuïteit, fusies en opsplitsing is niet essentieel van belang voor cliëntenraden, omdat zij reeds als gesprekspartners in het fusieproces optreden. Deze wet kan hun rol echter wel versterken. Ook de invoering van de Wcz is niet noodzakelijk voor de rol van cliëntenraden bij fusies. Summay The focus in this research is on the role of client councils during mergers in the Dutch elderly care (known as the ‘Verpleging en Verzorging’ and abbreviated as V&V). Since the beginning of this century a merger wave has occurred in the V&V. Although the amount of mergers has declined, mergers occur on a regular basis in the V&V. Due to the merger waves in the health care and other industries many researchers have focused on mergers. One of the most common findings in their research is that many mergers fail. A few researchers explain this failure by emphasizing the importance of the merger process for the outcomes of the merger. None of these researches, however, focus on the role of client councils during mergers in the V&V. In the evaluation of the WMCZ the focus has been merely on the overall role of client councils, without explicitly researching the role of client councils during mergers. Based on eleven depth interviews (one with the replacing director of the LOC and ten with client council members) the role of client councils during the merger process has been examined. The respondents were either members of local client councils, central client councils or both of them. All client council members were part of a recently merged organization. The results derived from these interviews have led to some important findings. The start of the involvement differs per client council. Approximately half of the client councils were involved during the idea phase, while others were involved later on in the merger process. The relationship with the Board of Members plays a slight role in this. Client councils who experienced a good role in the merger process had a good relationship with the board, with the exception of one client council. Almost all client councils who experienced a less positive role during the merger process had a poor relationship with the board. However, the greater part of the client councils experienced a good relationship with the board. Moreover, all client councils have experienced a good participation during meetings with the board. All client councils had the opportunity to advice. Most client councils gave a positive advice. Only a few brought out a negative advice. According to them the board needed to improve other concerns first in order to merge. All client councils received information from the board. However, not all client councils were satisfied with the amount and the timing of this information. Another finding in the interview results is that members of client councils experience difficulties with the composition of client councils. According to them the age and health of client council members becomes an issue due to a lack of active roles during meetings. Current members will pass away or become inactive because their relatives passed away. Simultaneously the recruitment of new members becomes difficult, due to the fact that potential members experience client councils as unimportant. This leads to difficulties in the composition of the client councils. Generally, client council members perceive their role during mergers as positive. They are independent, competent and know how to make use of their rights. Furthermore, client councils experience a good participation and positive relationships with the board. This has a positive influence on their role during merger processes. Next to this, central client council members are good partners with excellent capacities and different backgrounds. Therefore they are able to add value during the merger process. The most important recommendations for client councils, board members and policymakers are based on the earlier mentioned difficulties. Therefore the focus should not be on the improvement of the legislation. It should be on the difficulties among local client councils in order to further improve the involvement of local client councils during mergers. The approval of the bill ‘continuity, mergers and separation’ is not essential for client councils, due to the fact that they are already involvement in the merger process. The improvement of this bill could however improve their role. The approval of the Wcz is not necessary as well for the role of client councils during mergers.