Een signaal van transparantie in de mondzorg - een pilot naar 2 interne kwaliteitsindicatoren in de tandartspraktijk

Samenvatting Achtergrond Maatschappelijke ontwikkelingen leiden tot een toegenomen vraag naar transparantie in de mondzorg. Transparantie in de zorg is geen doel op zich, maar kan gebruikt worden als middel om inzicht in kwaliteit te verkrijgen en daarmee zorgorganisaties te motiveren om kwaliteit te verbeteren (intern doel), om publieke verantwoording af te leggen (extern doel), en om patiënten-emancipatie te stimuleren ten behoeve van gereguleerde marktwerking (extern doel). Het gebruik van kwaliteitsindicatoren zou kunnen leiden tot toename van transparantie. In de mondzorg worden indicatoren echter nog weinig gebruikt. Zoals bovenstaand beschreven hebben verschillende partijen belang bij ontwikkeling van goede indicatoren, maar in dit onderzoek staat de tandarts centraal. Er van uitgaande dat een vrijwillig gebruikte kwaliteitsindicator voor de tandarts een waardevol instrument kan zijn om inzicht te krijgen in eigen kwaliteit. Doel Dit onderzoek verkent de mogelijkheden van het gebruik van kwaliteitsindicatoren in de mondzorg om te voldoen aan de eisen van de samenleving. De onderzoeksvraag is als volgt: Hoe geven twee interne kwaliteitsindicatoren, te weten het succespercentage van wortelkanaalbehandelingen en de verdeling van cariës risico, antwoord op de vraag naar transparantie in de mondzorg? Methode Vijftien tandartsen hebben deelgenomen aan een pilot, waarin zij twee kwaliteitsindicatoren gedurende vier weken hebben getest in de tandartspraktijk. De pilot is opgevolgd door drie focusgroepen en twee interviews. Kwantitatieve data uit de pilot is door middel van beschrijvende statistiek weergegeven. Focusgroepen leidden tot exploratieve en kwalitatieve data. Resultaten Indicator 1, het succespercentage van wortelkanaalbehandelingen, blijkt een eenvoudige indicator, die betrouwbaar ervaren wordt. De indicator biedt de tandartsen te weinig valide uitkomsten en heeft niet kunnen leiden tot inzicht in kwaliteit of kwaliteitsverbeteringen. Indicator 2, de verdeling van cariës risico, biedt de tandartsen inzicht in case-mix van hun patiënten populatie. Op langere termijn wordt voorzien dat dit inzicht in kwaliteit kan bieden, zoals het doel van interne kwaliteitsindicatoren is. De indicator wordt voldoende betrouwbaar en valide ervaren en geeft de tandartsen besef van en grip op hun behandelbeleid. Om beide indicatoren te kunnen scoren biedt de aanwezige patiënten historie genoeg informatie. Het scoren van kwaliteitsindicatoren kost niet te veel tijd, al wordt gestandaardiseerde software wenselijk geacht voor structureel gebruik. De tandartsen gebruiken de indicatoren met verschillende betekenissen. De tandartsen staan positief tegenover het interne gebruik van indicatoren, om inzicht in kwaliteit te vergroten en kwaliteit zo mogelijk te verbeteren, en zien het als een onderdeel van transparantie. Het lijkt dat de twee interne indicatoren hun waarde verliezen als de uitkomsten extern, door andere partijen, gebruikt worden. Er bestaat wantrouwen dat de indicatoren verkeerd gebruikt en geïnterpreteerd gaan worden. Conclusie De twee kwaliteitsindicatoren hebben potentie om interne transparantie in de mondzorg te vergroten door het bieden van objectieve feedback, versterken van motivatie om kwaliteit te kennen en door het aanbieden van een praktisch instrument om kwaliteit te verbeteren op patiëntniveau. Er blijken enkele voorwaarden om dit te stimuleren: correctie voor case-mix van indicator 1, intern gebruik voor beide indicatoren, duidelijke communicatie van de mogelijkheden van de indicatoren, structurele toepassing stimuleren en interpretatie van uitkomst in vertrouwde omgeving. Summary Background The Dutch dental care is structurally changing, resulting in a need for more transparency in the quality of dental services. Transparency is not a sole goal, but could be used as a mean to improve quality (internal goal), to improve public reporting (external goal) and to stimulate patients to choose careful and appropriate care (external goal). The use of quality indicators could enhance transparency. In dentistry in the Netherlands the use of quality indicators is in general very rare. Several stakeholders have interest in an insight in the quality of dental services, though this study focuses only on quality indicators made for and used by dentists. Assuming that the quality indicators, which are used on voluntary base by dentists, can become a valuable instrument for dentists to enhance transparency in Dutch dental care. Goal This study explores the use of quality indicators in dental practices, and explores how they give an answer on transparency which is demanded by society. Which leads to the main goal of this study: How can the quality indicator for the success rate of root canal treatments and the indicator for the distribution of caries risk become a sufficient answer on the need for transparency in the Dutch dental care industry? Method A pilot involving fifteen dentists tested the two quality indicators in their practice for a period of four weeks. After this pilot the results have been discussed in group discussions and two individual interviews. Quantitative data as a result of the pilot leaded to descriptive statistics. The interviews resulted in explorative qualitative data. Results Indicator 1, the success rate of root canal treatments, appears to be simple and reliable, although not valid enough. In this pilot indicator 1 doesn’t lead to the improvement of internal transparency. Indicator 2, distribution of caries risk, is experienced as reliable and valid and it proves to show an increased awareness to improve treatments on the individual patient level. Patient records offer enough information to score these two indicators and time invested to score them is acceptable for this pilot. The results show that the dentists believe that these indicators, if used structurally, can contribute to more transparency, but in an adapted form and with integrated software. The mean of indicators can differ as meaning is constructed with a large influence of personal interpretation. The group interviews contributed to the construction of meaning. Using indicators for external goals can shift this meaning because of distrust, and thereby value of indicators can diminish. Conclusion Two quality indicators bare potential to contribute to internal transparency in the Dutch dentistry, by presenting objective feedback, stimulating motivation to know and improve quality and by offering a practical instrument to improve quality for patient treatments. There seem to be conditions to do so: indicator 1 needs to be adjusted for case-mix, both should be used internally, clear communication about expectations of indicators is necessary, structural and digital use should be stimulated, interpretations of outcome of indicators in a trustful environment should be stimulated.