Betrokkenheid van medische staf bij de implementatie van veiligheidsmanagementsysteem

Samenvatting Patiëntveiligheid is momenteel één van de speerpunten van het gezondheidszorgbeleid in Nederland. Met de implementatie van het veiligheidsmanagementsysteem wordt beoogd de vermijdbare schade in vijf jaar tijd te reduceren met vijftig procent. De kern van een veiligheidsmanagementsysteem is het inventariseren van risico’s en het vastleggen van maatregelen om de risico’s te beheersen. Bij de implementatie van het veiligheidsmanagementsysteem is betrokkenheid van de medische staf van essentieel belang. De literatuur laat zien dat er twee vormen van patiëntveiligheid zijn, namelijk het systeem en de professie. In de systeembenadering van patiëntveiligheid staat het vervangen of ondersteunen van professionals centraal voor het verbeteren van veiligheid. Volgens de professionele benadering daarentegen, is patiëntveiligheid bericht op het begrijpen van technische werkzaamheden en de wijze waarop professionals gevaren overwinnen. Deze visie benadrukt expertise, vaardigheden, aanpassingsvermogen, vooruitziende blik en ‘resilience’ van medisch specialisten. Daarnaast worden in de literatuur factoren beschreven die een beperkende, dan wel bevorderende invloed hebben op de betrokkenheid van de medische staf bij implementaties op het gebied van patiëntveiligheid of kwaliteit van zorg. Om betrokkenheid van medische staf bij de implementatie van het veiligheidsmanagementsysteem te onderzoeken is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd: Op welke wijze is de medische staf van het HagaZiekenhuis betrokken bij de implementatie van het veiligheidsmanagementsysteem? Het onderzoek is uitgevoerd in het HagaZiekenhuis in Den Haag en betreft een casestudie, van beschrijvende en empirische aard. Om de probleemstelling te beantwoorden zijn twaalf interviews uitgevoerd. Memberchecks zijn uitgevoerd om de validiteit van het onderzoek te waarborgen. De betrouwbaarheid is verhoogd door geluidsopname van alle interviews. De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat de medische staf van het HagaZiekenhuis op verschillende manieren betrokken wordt bij de implementatie van het veiligheidsmanagementsysteem. Geconstateerd wordt dat in het HagaZiekenhuis twee bewegingen zichtbaar zijn. Enerzijds moet de medische staf zich conformeren aan het veiligheidsmanagementsysteem en wordt zij als het ware ‘met de haren’ erbij gesleept, dan wel verleid om mee te doen. Anderzijds krijgt de organisatie meer belangstelling voor wat speelt in het primaire proces en sluit daarop aan bij het beleid. Het HagaZiekenhuis laat beide bewegingen zien; het loopt naast en door elkaar. Daarnaast blijkt dat meerdere factoren een rol spelen bij het beïnvloeden van de betrokkenheid van de medische staf bij de implementatie van het veiligheidsmanagementsysteem. Tot slot ontbreekt bij de medische staf een gevoel van eigenaarschap bij het veiligheidsmanagementsysteem. Hierdoor blijft de actieve betrokkenheid van de medische staf van het HagaZiekenhuis beperkt. Summary Patient safety is one of the top priorities of health care policy in the Netherlands. The goal of the implementation of a safety management system in Dutch hospitals is to reduce avoidable damage over the next five years by fifty percent. The safety management system is able to identify risks and defines measures to manage risks. The engagement of physicians turns out to be essential for the implementation of a safety management system. The literature shows that there are two visions of patient safety. In the systems approach, human error is inevitable. From this perspective errors are seen as consequences of more general problems in the organizational structure. The aim of this perspective is to simplify, standardize and improve basic processes and reduce reliance on people. By contrast, according to the professional approach, practitioners create safety. This view stresses adaptability, expertise, skills, foresight and resilience. In addition to that, the literature describes some factors that have influence on the physician engagement by safety and quality initiatives. The research question is as follows: How is the medical staff of the Haga hospital involved in the implementation of the safety management system? The study was conducted in the Haga hospital in The Hague. The study is a case study with descriptive and empirical characteristics. In order to answer the question, twelve interviews were conducted. Member checks are performed to assess the validity of the research. Reliability is enhanced by recordings of all the interviews. The results of this study show that patient safety is on the mind of the medical staff of the Haga Hospital. The medical staff is involved in the implementation of the safety management system in various ways. In the Haga Hospital two tendencies are visible. Firstly, the medical staff has to conform to the safety management system by dragging or by enticing to join. Secondly, the organization is getting more interested in what is important in the primary process and connects these factors to their policy. In the Haga Hospital, both trends are visible. The results of this study also demonstrate that multiple factors play a role in influencing the involvement of the medical staff in the implementation of the safety management system. Finally, although the organization regards the medical staff as a partner in the implementation of the safety management system, the physician’s engagement in the Haga Hospital is limited by a lack of physician ownership.