Andere tijd, andere orientatie?

De centrale vraag van deze master thesis luidde: In hoeverre is de nationale narratio over de Opstand in geschiedenismethoden voor MULO en MAVO tussen ca. 1955-1985 veranderd, en wat zijn de mogelijke verklaringen daarvoor? De historiografie had in de jaren zestig een nationaal georiënteerd karakter. Door maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen verkeerde de natiestaat vanaf het einde van de jaren zestig in een crisis. De verwachting die uit deze informatie is voortgekomen is dat de schoolboeken uit de tweede onderzoeksperiode (1955-1965) minder nationaal georiënteerd zijn dan de schoolboeken uit de eerste onderzoeksperiode (1975-1985). Deze verwachting is bevestigd. Uit de eerste onderzoeksperiode is Mensen bouwen een wereld (1961) licht nationaal georiënteerd en Vaderlandse geschiedenis voor het christelijk mulo (1959) sterk nationaal georiënteerd van inhoud. De MAVO methodes Kijk op de tijd (1980) en Speurtocht door de eeuwen (1976), uit mijn tweede onderzoeksperiode, zijn beide niet nationaal georiënteerd. Kijk op de tijd is licht Europees georiënteerd. In de periode 1955-1965 was er geen sprake van vakdidactiek. Dit verandert in de tweede onderzoeksperiode. De MAVO schoolboeken, die dus een vakdidactiek volgen, zijn van toon en inhoud minder nationaal georiënteerd dan de MULO boeken. Vakdidactiek lijkt een bredere oriëntatie te ondersteunen. De verhalen over de Opstand in de MULO schoolboeken zijn gebaseerd op het national narrative template klein land dat zijn vrijheden dapper bevecht. Van het template Nederland als tolerant land wordt tevens gebruik gemaakt in Vaderlandse geschiedenis. De schoolboeken uit de tweede onderzoeksperiode zijn in veel mindere mate gebaseerd op duidelijk herkenbare nationale narratieve sjablonen, doordat deze boeken niet duidelijk één verhaal centraal stellen. Kijk op de tijd en Speurtocht door de eeuwen veroordelen niets en schrijven ook niets over trots. In beide boeken wordt de Opstand beschouwd als een periode in de geschiedenis die ver afstaat van de ‘huidige’ tijd. De objectief ogende stijl van de boeken uit mijn tweede onderzoeksperiode kan het gevolg zijn van het feit dat de auteurs wetenschappelijk geschoold zijn. Ook het feit dat het nationale en religieuze kader steeds meer werd losgelaten vanaf het einde van de jaren zestig kan de teksten in Kijk op de tijd en Speurtocht door de eeuwen neutraler hebben gemaakt. Vaderlandse geschiedenis voor het christelijk mulo is sterk protestants verzuild van inhoud. De Nederlandse natiestaat en de protestante religie zijn volgens deze methode een eenheid. Mensen bouwen een wereld past in een licht katholiek verzuild discours. Het mogelijk eerder ontzuilen van de katholieke zuil kan hiervoor een reden zijn. De bewust neutralere opstelling van Malmberg kan ook een reden zijn. Tevens het feit dat de auteur een academische achtergrond had kan de niet zwaarder verzuilde inhoud van Mensen bouwen een wereld verklaren. In de teksten over de Opstand in Kijk op de tijd en Speurtocht door de eeuwen vind je de oorspronkelijke religieuze identiteit van de uitgevers niet terug. De maatschappij was in deze periode dan ook al ontzuild.