'In het voorbijgaan'

Volgens de Duitse historicus Reinhart Koselleck is in de periode 1750-1850 -de zogenaamde Sattelzeit- het modern historisch besef ontstaan. Door grote politiek-sociale en economisch technische ontwikkelingen zoals de Franse Revolutie en de Industriële Revolutie hadden mensen het gevoel te leven in een totaal nieuw tijdperk, een tijdperk dat werd geassocieerd met verandering, vernieuwing en ontwikkeling. Terwijl er voorheen weinig verschil was tussen het verleden en heden, werd na 1800 de kloof tussen beide dus steeds groter. Op basis van haar onderzoek naar egodocumenten in de periode 1800-1914, met een accent op de periode 1800-1850, beweert historica Arianne Baggerman dat in egodocumenten die na 1800 zijn geschreven, niet de eigen persoonlijkheid centraal staat, maar dat die veranderingen, vernieuwingen en ontwikkelingen centraal worden gesteld. Volgens de Amerikaanse historicus Peter Fritzsche was de breukervaring rond 1800 ook aanleiding voor de ontwikkeling van gevoelens van nostalgie. Dit baseerde hij op zijn onderzoek naar Franse bronnen (liedjes, sprookjes en egodocumenten van Franse soldaten, bannelingen en emigranten) waarin word geschreven over gevoelens van ontworteling en vervreemding als gevolg van de Franse Revolutie en de Napoleontische oorlogen. Tegelijkertijd was er het verlangen terug te keren naar de verloren tijden. Volgens Baggerman ontbreken uitingen van gevoelens van nostalgie in de tot 1840 geschreven Nederlandse egodocumenten door de beperkte emigratiegolf na de Bataafse Revolutie, en de Franse bezetting die er het resultaat van was. De herinneringen daaraan wilde men het liefst verdringen en daarom was er geen ruimte voor nostalgie. Volgens Baggerman ligt dit anders in egodocumenten die na het midden van de negentiende eeuw zijn geschreven. In deze masterthesis staat het onderzoek centraal naar modern historisch besef en nostalgie in autobiografieën die zijn gepubliceerd in de periode 1890-1900 en 1960-1970.