De vorming en uiting van (cultureel) gedrag

Nederland wordt in zijn geheel afgeschilderd als een (post)moderne, open samenleving, waarbij veelal over het hoofd wordt gezien dat in die Nederlandse samenleving zelf altijd nog kleinere gemeenschappen zijn te vinden, autochtone culturele minderheden, veelal te karakteriseren als traditioneel en meer ‘gesloten’, die wellicht minder zijn geraakt door processen van (post)modernisering en zich anders uiten in vormen van lifestyle en culturele smaak. Een specifiek Nederlands voorbeeld van een autochtone culturele minderheid wordt gevormd door de bevindelijk gereformeerden, een orthodox-protestantse groepering die ook wel bekend staat als de ‘zwartekousenkerk', en grotendeels is gevestigd in de zogenaamde Bijbelgordel-gemeenschappen (Van der Meiden (1993). De vraag kan worden gesteld in hoeverre vrij traditionele, meer gesloten autochtone gemeenschappen, zoals de bijbelgordel-gemeenschappen, anders zijn in de vorming en uiting van (cultureel) gedrag (patronen van lifestyle en culturele smaak) in vergelijking tot de meer moderne, meer open autochtone gemeenschappen in Nederland. Dit onderzoek richt zich op de vorming en uiting van (cultureel) gedrag van de veronderstelde moderne, meer open samenleving in vergelijking tot de traditionele, meer gesloten samenleving in Nederland. Daarbij concentreert het zich op het analyseren en vergelijken van twee verschillende Nederlandse gemeenschappen: een typische vorm van een moderne, meer open gemeenschap (grootstedelijke gemeenschap Rotterdam) en een typische vorm van een traditionele, meer gesloten gemeenschap binnen Nederland (bijbelgordel gemeenschap Rijssen). De wetenschappelijke relevantie van dit onderzoek ligt in de bijdrage aan bestaand sociologisch onderzoek naar de vorming en uiting van individueel en collectief (cultureel) gedrag. Uniek hierbij is de concentratie op twee ideaaltypische sociale contexten: een 'moderne, meer open' gemeenschap en een 'traditionele, meer gesloten' gemeenschap. Het onderzoek hanteert een kwantitatieve analysemethode waarbij enquêtes zijn ingezet. Er is daarbij gebruik gemaakt van twee onderzoeksgroepen: individuen afkomstig uit en wonende in de veronderstelde traditionele, meer gesloten gemeenschap Rijssen en individuen afkomstig uit en wonende in de veronderstelde moderne, meer open gemeenschap Rotterdam. Bewust is gekozen voor het trekken van een steekproef uit twee verschillende locaties die de traditionele, meer gesloten samenleving (bijbelgordel gemeenschap Rijssen) en de moderne, meer open samenleving (grootstedelijke gemeenschap Rotterdam) vertegenwoordigen, om een vergelijking mogelijk te maken tussen de veronderstelde grote verschillen in gemeenschapsstructuur en de eventueel daarmee samenhangende verschillen in gezamenlijke en individuele patronen van lifestyle en culturele smaak. De onderzoeksanalyse heeft geleid tot het aannemen of verwerpen van de vooraf opgestelde hypothesen, waaruit een aantal conclusies kunnen worden getrokken. Ten eerste kan gesteld worden dat de twee gemeenschappen duidelijk verschillen van elkaar in karakteristiek en samenstelling. Ten tweede kan worden gezegd dat de vorming en beïnvloeding van het (cultureel) gedrag vanuit de gemeenschap en de gevoeligheid van het individu hiervoor, significant verschilt tussen beide gemeenschappen. De uiting van het (cultureel) gedrag is een derde onderdeel waarin naar voren komt dat beide gemeenschappen van elkaar verschillen. Tot slot is de waarneembaarheid en de relevantie van effecten van (post)modernisering in de uiting van het (cultureel) gedrag van beide gemeenschappen onder de loep genomen. Hieruit blijkt dat de waarneembaarheid van symptomen samengevat onder de noemers 'consumering en omnivorisering' en 'secularisering en individualisering' waarneembaar zijn in beide gemeenschappen, maar in mate duidelijk verschillen.