Een blik op grensoverschrijdende zorg

Sinds de oprichting van de Europese Unie is er een toename te zien in het vrij verkeer van goederen en diensten. Steeds meer mensen zijn zich de afgelopen jaren gaan verplaatsen tussen diverse lidstaten voor een vakantie, het doen van zaken, het kopen van goederen of om gebruik te maken van diensten. Het vrije verkeer met betrekking tot de gezondheidszorg kreeg echter pas aandacht toen het Europese Hof van Justitie uitspraak deed over de zaken Decker en Kohll. Deze zaken zorgden er voor dat de grenzen tussen de lidstaten ook voor gezondheidszorg langzaam geopend werden. Veertien jaar later blijkt echter dat het grens-overschrijdende verkeer, met betrekking tot de gezondheidszorg, nog altijd zeer gering is. Immers, minder dan 1% van de totale Europese uitgaven aan de gezondheidszorg wordt nog maar besteed aan grensoverschrijdende zorg. Dit is opmerkelijk gezien het feit dat juridisch gezien grensoverschrijdende zorg gefaciliteerd is en bovendien de maatschappij steeds meer aan het internationaliseren is. Het doel van dit onderzoek was dan ook helder krijgen waar op dit moment nog mogelijke belemmeringen liggen met betrekking tot grensoverschrijdende zorg. Daarvoor is er allereerst gekeken naar de belemmeringen die patiënten ervaren bij hun keuze om al dan niet gebruik te maken van zorg in een andere lidstaat dan de lidstaat van aansluiting. Vervolgens is er gekeken naar mogelijke belemmeringen die gelden voor grensoverschrijdende zorg in termen van kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid. De vraag die in dit onderzoek centraal stond luidt als volgt: “ Welke belemmeringen gelden er met betrekking tot grensoverschrijdende zorg en hoe kunnen deze worden opgelost?” Om antwoord te kunnen geven op deze vraag is er gebruik gemaakt van kwalitatieve onder-zoeksmethoden. Allereerst is er een literatuurstudie gedaan. Op internet, in vakbladen en boeken is gezocht naar relevante artikelen en rechtsbronnen omtrent grensoverschrijdende zorg. Op basis van deze verkregen informatie is het theoretische kader gevormd. Vervolgens zijn er semi-gestructureerde interviews gehouden om er achter te kunnen komen hoe diverse instanties/personen vanuit de praktijk naar grensoverschrijdende zorg kijken. Door verschillende belanghebbende partijen te interviewen is getracht een compleet en re-eel mogelijk beeld te schetsen van alle belemmeringen die er op dit moment gelden met betrekking tot grensoverschrijdende zorg. De volgende belanghebbende partijen zijn hier-voor benaderd: zorgverzekeraar, patiënt, kinderarts, artsenfederatie en een gezondheidsju-rist. Er is voor deze groep gekozen, omdat ze a. belang hebben bij grensoverschrijdende zorg en b. complementair zijn aan elkaar. Uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat er juridisch gezien niet veel belemmeringen meer gelden voor grensoverschrijdende zorg. De Europese richtlijnen en verdragen facilite-ren voor een belangrijk deel het vrije verkeer met betrekking tot de gezondheidszorg. Dit betekent echter niet dat er op dit moment geen belemmeringen meer gelden voor grens-overschrijdende zorg. Het werkelijke aantal patiënten wat de grens oversteekt om elders zorg te consumeren is immers nog altijd zeer laag, zeker gelet op de (onacceptabele) lange wachttijden die in Nederland voor sommige behandelingen gelden. Voor patiënten lijken er wel degelijk belemmeringen te gelden voor grensoverschrijdende zorg. De meest genoemde belemmeringen zijn: de afstand tot de buitenlandse zorginstelling, een taalbarrière in de communicatie met zorgverleners, financiële onzekerheden, wantrou-wen in zorgverzekeraars, de onbekendheid met het buitenlandse zorgsysteem en tot slot het gebrek aan informatie. De eerste twee genoemde belemmeringen zijn vooral subjectief van aard. Immers, voor patiënten die woonachtig zijn in grensregio’s kan de afstand tot de bui-tenlandse zorginstelling minder belemmerend zijn dan voor patiënten die woonachtig zijn in het midden van de het land. Hetzelfde geldt voor de taal. De overige belemmeringen lijken meer van organisatorische aard. Deze belemmeringen zouden theoretisch gezien immers gemakkelijk opgelost kunnen worden indien zowel de zorgverzekeraars als -verleners actie-ver inspelen op de wensen en behoeften van de patiënt. Uit dit onderzoek blijkt tevens dat er belemmeringen gelden in termen van kwaliteit, toegan-kelijkheid en betaalbaarheid. Zo blijkt dat de kwaliteit van grensoverschrijdende zorg nog onvoldoende gewaarborgd is, doordat er op organisatorisch niveau te grote verschillen be-staan binnen en tussen diverse lidstaten. Systemen sluiten niet goed op elkaar aan en de communicatie tussen diverse zorgverleners en lidstaten is minimaal. Ook op het gebied van betaalbaarheid en toegankelijkheid zijn er organisatorische belem-meringen te zien. Grensoverschrijdende zorg is voor sommige lidstaten niet betaalbaar doordat er te grote prijs- en kwaliteitsverschillen te zien zijn tussen diverse lidstaten. Boven-dien lijkt de toegankelijkheid van grensoverschrijdende zorg sterk beïnvloedt te kunnen wor-den door het gedrag van zorgverzekeraars. Zorgverzekeraars zouden de toegankelijkheid van grensoverschrijdende zorg voor patiënten kunnen vergroten door contracten te sluiten met buitenlandse zorgaanbieders en eventuele bureaucratische belemmeringen weg te nemen. Samenvattend kan op basis van dit onderzoek geconcludeerd worden dat het juridisch facili-teren van grensoverschrijdende zorg een grote stap in de goede richting is, maar dat het niet alle belemmeringen voor grensoverschrijdende zorg wegneemt. Naast de afstand tot de buitenlandse zorginstelling en de beperkte bereidheid van patiënten om elders zorg te con-sumeren, lijken het vooral organisatorische belemmeringen te zijn die patiënten er uiteinde-lijk van weerhouden om elders zorg te gaan consumeren. Tevens blijkt uit dit onderzoek dat er nog altijd belemmeringen gelden in termen van kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijk-heid. Theoretisch zouden veel van deze belemmeringen op een vrij eenvoudige wijze weg-genomen kunnen worden door zorgverzekeraars en –verleners. In de praktijk blijkt echter dat er door deze partijen nog nauwelijks ingespeeld wordt op de bestaande belemmeringen. Of, en zo ja welke achterliggende redenen hiervoor zijn wordt in dit onderzoek echter niet duidelijk.