Ontrafeling van het politieke debat over marktwerking in de gezondheidszorg

Aanleiding onderzoek Naar aanleiding van de Tweede Kamer verkiezingen op 12 september is een eerste aanzet voor dit onderzoek ontstaan. Op www.stemwijzer.nl stond de stelling: ‘Marktwerking zorg: Er moet meer concurrentie (marktwerking) tussen zorginstellingen komen.’ Enkele politieke partijen zijn het met deze stelling ‘eens’, enkele partijen zijn het ‘oneens’ en sommige partijen nemen het standpunt ‘geen van beide’ in. Ik vroeg mij af waarom er zo verschillend over dit onderwerp wordt gedacht en wat hieraan ten grondslag ligt, zeker omdat ik vanuit mijn opleiding heb geleerd dat concurrentie in de zorg over het algemeen als goed ervaren wordt. Doelstelling- en probleemstelling De doelstelling van dit onderzoek is om meer inzicht te verkrijgen in het concept marktwerking zodat het politieke debat over marktwerking in de zorg ontrafeld kan worden. Hierbij is de volgende probleemstelling geformuleerd: ‘Hoe kan het politieke debat over marktwerking in de gezondheidszorg ontrafeld worden?’ Methodologie Middels kwalitatief onderzoek dient de probleemstelling beantwoord te worden. In het onderzoek zijn de PvdA, de SP, de VVD, D66, het CDA en de ChristenUnie meegenomen. Binnen dit onderzoek is er gebruik gemaakt van zowel documenten als diepte-interviews. De documenten waar gebruik van is gemaakt zijn onder andere partijprogramma’s, krantenartikelen en in mindere mate Handelingen van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Daarnaast zijn er 7 semi-gestructureerde interviews afgenomen. Er is geprobeerd de interviews te houden met de portefeuillehouders van zorg, die daarvoor ook de woordvoering doen in de Tweede Kamer, omdat zij waarschijnlijk het best de standpunten over marktwerking in de zorg naar voren kunnen brengen. Uiteindelijk bleek het niet haalbaar om bij iedere politieke partij de portefeuillehouder van zorg te interviewen en daarom zijn er ook interviews gehouden met medewerkers van Wetenschappelijke Instituten en een Beleidsmedewerker Tweede Kamerfractie. Resultaten Uit het onderzoek blijkt dat er bij marktwerking in de zorg niet alleen sprake is van een verhitte ideologische strijd, maar dat er ook sprake is van een Babylonische spraakverwarring. Deze Babylonische spraakverwarring ontstaat onder andere doordat de respondenten zich ervan bewust van zijn dat de term ‘marktwerking’ een politiek beladen begrip is en zij proberen deze te (re)framen en politiek strategisch in te zetten. Uit het onderzoek komt ook naar voren dat er consensus bestaat tussen de partijen over welke maatschappelijke belangen de overheid dient te zien als publieke belangen die zij zodoende dient veilig te stellen en te waarborgen. Echter, over de vraag hoe de overheid deze belangen dan dient te borgen ontstaat dissensus. Het merendeel van de partijen wil de randvoorwaarden voorafgaand aan de invoering van een marktsysteem regelen, terwijl enkele partijen het systeem liever achteraf willen reguleren. Sommige partijen zien vooral de successen van marktwerking in de zorg terwijl enkele partijen veeleer zien waar de markt faalt. Dit leidt ertoe dat verschillende politieke partijen verschillende manieren zien om te curatieve zorg te organiseren. In een schema (figuur 8) heb ik getracht de partijen te positioneren als een continuüm over wat zij als ideale manier zien om de curatieve zorg te organiseren.