Systeemtoezicht in de zorgsector

Het toezicht op de zorgsector ligt de laatste jaren erg onder druk. De kwaliteit en veiligheid in zorginstellingen moet gehandhaafd worden en continu geoptimaliseerd worden. De Inspectie voor de Gezondheidszorg is bezig met het inrichten van een nieuwe vorm van toezicht, te weten systeemtoezicht. In de literatuur wordt echter aangegeven dat deze vorm van toezicht niet passend is voor de gezondheidszorg. Daarom is onderzoek nodig om deze vorm van toezicht passend the maken voor de gezondheidszorg. Hiervoor is er een vergelijking gemaakt met twee anderen sectoren; de luchtvaart en het onderwijs. Systeemtoezicht wordt gezien als het toezicht houden van de IGZ op het interne toezicht van een instelling zelf. In deze vorm van toezicht zijn wederzijds vertrouwen en openheid erg belangrijk. De hoofdvraag van dit onderzoek is: Aan welke voorwaarden moet de gezondheidszorg voldoen om systeemtoezicht passend te maken voor deze sector? Voor dit onderzoek heb ik gesproken met kwaliteitsmedewerkers en inspecteurs uit drie verschillende sectoren, namelijk de gezondheidszorg, de luchtvaart en het onderwijs. Daarnaast heb ik documenten bestudeerd, zowel van de betreffende inspecties als van de instellingen waar de kwaliteitsmedewerkers werkzaam zijn. Binnen de luchtvaart wordt al vele jaren systeemtoezicht gebruikt en de sector is er dus erg bekend mee. Het hoger onderwijs en de gezondheidszorg blijven hierin nog achter maar vertonen veel gelijkenissen bijvoorbeeld in het werken met professionals. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat er vooral tussen de luchtvaart en de gezondheidszorg grote verschillen zitten die het wel of niet werken van systeemtoezicht bepalen. Bij de luchtvaart is er namelijk sprake van een just culture waarbij men niet gestraft wordt voor fouten en iedereen open is naar elkaar. Dit zorgt ervoor dat men veel gaat rapporteren en aan de hand daarvan worden risico’s geclassificeerd en verbeteracties opgesteld. In de gezondheidszorg is er een vrij gesloten cultuur met een erg hiërarchische sfeer, waar men snel in aanraking komt met de tuchtrechter wanneer er een fout wordt begaan. In de gezondheidszorg wordt er wel steeds meer aandacht besteed aan het toegankelijker maken van het melden van incidenten, bijvoorbeeld door het Veilig Incident Melden. Daarnaast verloopt het selecteren van bekwame artsen op een andere manier dan het selecteren van bekwame piloten. Binnen de luchtvaart krijgt men een erg uitgebreide screening om te bekijken of de persoon geschikt is voor het werken in de cockpit. Bij de gezondheidszorg bestaat dit echter alleen uit een loting waarbij men met een acht gemiddeld gelijk doorstroomd, dit is in ieder geval zo voor de algemene geneeskunde studie. Voor de toelating tot de specialistische opleiding wordt er wel gekeken naar de kwaliteit van de desbetreffende persoon. Het zou beter zijn als er gelijk bij het begin van de opleiding geselecteerd wordt op bekwame studenten. Zo kan er meteen een open cultuur gecreëerd worden. Daarnaast wordt het aantal basisartsen dat niet wordt toegelaten op een vervolgopleiding verminderd omdat er al geselecteerd is op kwaliteit. Procedures binnen de luchtvaart en het hoger onderwijs zijn daarnaast gemakkelijker te standaardiseren dan in de gezondheidszorg. Dit zijn namelijk vaak standaard processen tegenover de zorg die heel dynamisch is. Hierdoor zal eenzelfde vorm van systeemtoezicht zoals deze in de luchtvaart wordt toegepast niet bruikbaar zijn in de gezondheidszorg. Daarentegen kan de gezondheidszorg wel van de andere sectoren leren. Het onderwijs en de gezondheidszorg zitten op veel vlakken in dezelfde fase van het systeemtoezicht. Beide zijn pas sinds een aantal jaar gestart met het daadwerkelijk naleven van de wetten en het standaardiseren van processen. Daarentegen heeft het hoger onderwijs een heel duidelijk beeld wat zij goede kwaliteit van onderwijs vinden. In de gezondheidszorg wordt dit ook wel vastgesteld, maar minder duidelijk dan in het onderwijs. Als conclusie van het onderzoek kan gesteld worden, dat de gezondheidszorg aan de volgende voorwaarden moet voldoen om het systeemtoezicht optimaal te laten werken. o Een open cultuur creëren; o Veranderen hiërarchische relatie tussen artsen en verpleegkundigen; o Een goede vertrouwensband tussen instelling en inspectie; o Regelgeving, techniek en personeel op orde hebben; o Algemene visie op kwaliteit & veiligheid; o Standaardisering binnen de instelling.