Zelf-management binnen de diabeteszorggroepen Zeist, Haaglanden en Nieuwegein

Doelstelling Diabetes Mellitus is de meest voorkomende chronische ziekte. Op het gebied van diabeteszorg zijn er disease-management programma’s geïmplementeerd om een integraal zorgaanbod te bewerkstelligen en de zorg vraaggestuurder te maken. De basis van deze disease-management programma’s ligt in het chronische zorgmodel. Dit model biedt een raamwerk om uitkomsten onder patiënten met chronische ziekten te verbeteren. Een specifiek onderdeel van het chronische zorgmodel waar in de toekomst veel van wordt verwacht is zelf-management. Zelf-management wordt gezien als de ‘cornerstone’ van effectieve diabeteszorg en geeft aan dat patiënten actieve participanten zijn in hun eigen behandeling. In dit onderzoek zijn drie zorggroepen geëvalueerd die zich specifiek richten op de diabeteszorg: de zorggroepen Zeist, Haaglanden en Nieuwegein. Binnen deze zorggroepen is gekeken welke interventies zij inzetten op het gebied van zelf-management en wat de invloed hiervan is op de zelf-management vaardigheden van patiënten. Methoden Het betreft een mixed method onderzoek waarbij zowel vragenlijsten zijn geanalyseerd als interviews zijn afgenomen met patiënten uit de zorggroep Zeist. Kwantitatieve data is verkregen met behulp van een vragenlijst die op 2 meetmomenten is afgenomen (2010 & 2011). Deze vragenlijst geeft inzicht in de ervaringen van patiënten met de disease management aanpak. Hiervoor is de Patient Assessment of Chronic Illness Care (Pacic) gebruikt die inzicht geeft in de mate waarin de elementen van het chronische zorg model zijn geïmplementeerd. De zelf-management vaardigheden van de diabetespatiënten zijn gemeten met behulp van de Self Management Ability Scale (SMAS). Verder zijn achtergrondkenmerken, leeftijd geslacht en opleiding, fysieke en mentale gezondheid en bewegen en roken meegenomen in het onderzoek. Resultaten Uit de kwantitatieve resultaten van het onderzoek blijkt dat de totaal scores van de Pacic en vier dimensies van de Pacic significant slechter zijn beoordeeld in 2011 ten opzichte van 2010 (p ≤ .05). De totaal scores van de SMAS (generieke zelf-managemen vaardigheden) zijn ook significant slechter beoordeeld in 2011, evenals de dimensies ‘initiatief nemen’ en ‘ vertrouwen op eigen kunnen’ van de SMAS (p ≤ .05). Deze significante verslechtering geldt niet voor de zorggroep Haaglanden. De gezondheids gerelateerde zelf-management vaardigheden zijn wel verbeterd. Het aantal rokers is significant afgenomen van 22.6% naar 13.5%. (p ≤ .05). In de zorggroepen Zeist en Nieuwegein is het aantal rokers marginaal afgenomen (niet significant). Uit de kwalitatieve resulaten blijkt dat mensen ook gezonder zijn gaan eten en meer zijn gaan bewegen. Het verbeterde beweegpatroon wordt deels ondersteund door de kwanitatieve resultaten waaruit blijkt dat het beweegpatroon beperkt is verbeterd en in de zorggroep Haaglanden significant is verbeterd (p ≤ .05). Uit de kwalitatieve resultaten komt naar voren dat de zorggroepen verschillende zelf-management interventies inzetten zoals informatiebijeenkomsten, zelf-management cursussen, motivational interviewing en leefstijlinterventies. Bij veel interventies ligt de focus op de leefstijl van de diabetespatiënten, zoals gezond eten, veel bewegen en niet roken. Conclusie De zelf-management interventies zijn voornamelijk educatieve zelf-management interventies waarbij de focus ligt op kennisoverdracht omtrent de ziekte zelf en de leefstijl van de diabetespatiënten. De interventies dragen vooral bij aan de gezondheids-gerelateerde zelf-management vaardigheden zoals stoppen met roken, gezonder eten en meer bewegen. De meer generieke vaardigheden die van invloed zijn op het welzijn van mensen gaan echter, mogelijk door een verslechtering in het functioneren, achteruit. Zelf-management interventies zouden zich in de toekomst meer moeten richten op het aanleren van meer algemeen cogninitieve en gedragsmatige vaardigheden om ouderen te leren omgaan met verschillende soorten problemen in plaats van interventies die zich alleen richten op ziekte- en gezondheidsgerelateerde problemen.