Concentratie van ziekenhuisfuncties

Uit onderzoek blijkt dat veel algemene ziekenhuizen in Nederland een breed scala aan ingrepen aanbieden, waarbij de volumes soms erg laag liggen. Het concept van concentratie is gebaseerd op onderzoek dat aantoont dat er (tot op zekere hoogte en vooral op het gebied van complexe zorg) een positief verband bestaat tussen volume en kwaliteit. Door een stijgend volume zou de expertise van de operateur toenemen en kan het ziekenhuis de organisatie rond de zorg beter faciliteren. De Nederlandse overheid is van mening dat de maatschappelijke opbrengsten van concentratie van ziekenhuisfuncties bijdragen aan het beheersbaar houden van de stijgende zorgkosten en het verbeteren van de kwaliteit van zorg. In de Nederlandse ziekenhuissector zien we daarom steeds vaker concentratieafspraken ontstaan. In de theorie is echter nog weinig bekend over hoe deze tot stand komen. Dit onderzoek geeft, met behulp van de theoretisch concepten, strategische besluitvorming en netwerkvorming, inzicht in de manier waarop in de regio West- Midden- en Oost-Gelderland vorm en inhoud wordt gegeven aan de landelijke discussie rond concentratie van ziekenhuisfuncties. Op deze manier draagt dit onderzoek bij aan de wetenschappelijke discussie over interorganisationele strategievorming en geeft het inzicht in de belemmerende en bevorderende factoren bij de totstandkoming van deze samenwerkingsafspraken. Het onderzoek betreft een kwalitatieve casestudie, waarin een documentanalyse is uitgevoerd en interviews zijn gehouden met de belangrijkste stakeholders in de regio. Aanleiding voor de regiosamenwerking zijn de in 2011 uitgekomen volumenormen van de NVVH voor een zevental laagvolume / hoogcomplexe oncologisch-chirurgische ingrepen. Vrijwel direct geven de IGZ en ZN aan, hun accreditatie- en inkoopbeleid van 2012 op deze normen af te stemmen. Hierdoor ontstaat bij de drie ziekenhuizen in de regio (ZGV, Rijnstate en Slingeland) onzekerheid over de continuïteit van hun zorgaanbod. Om deze onzekerheid weg te nemen, nemen de chirurgen en MDL-artsen van de drie ziekenhuizen het initiatief om te inventariseren hoe deze zorg in de regio ingericht kan worden. Motief voor dit initiatief is het behoud van kwalitatief goede (veilige en toegankelijke) patiëntenzorg in de regio, behoud van status voor de ziekenhuizen en het op peil houden van het kennisniveau van de medisch specialisten. Over de doelmatigheid van de zorg wordt niet gesproken en verder afspraken vinden plaats met gesloten beurs. De strategische besluitvorming rondom concentratie van laagvolume / hoogcomplexe zorg in de regio is door de betrokken stakeholders vormgegeven in een politiek proces dat plaatsvindt in rondes. In de eerste ronde onderhandelen de chirurgen en MDL-artsen op basis van hun kennis (en met de profielen van de ziekenhuizen in het achterhoofd) over een verdeling van de genormeerde ingrepen binnen de regio. Bij deze onderhandeling helpt het dat er sprake is van onderling vertrouwen, de zorg verdeeld wordt met gesloten beurzen, er geen fusie beoogd wordt en bij voorkeur op twee plekken geconcentreerd wordt. In de tweede ronde moeten de overige (indirect betrokken) artsen overtuigd worden van de overeengekomen verdeling uit ronde één. Hierbij is vooral de slechte communicatie een belemmerende factor, waardoor (verwachte) nadelige effecten voor bepaalde indirect betrokken partijen pas laat aan het licht komen. In ronde drie moeten de ziekenhuizen onderhandelen met de zorgverzekeraar over de voorgestelde verdeling. De zorgverzekeraar gaat niet akkoord met het voorstel van de ziekenhuizen om een ingreep te concentreren in een instelling waar deze een aantal jaar niet is uitgevoerd. Deze ingreep is volgens de verzekeraar in de huidige situatie geborgd in een gespecialiseerd behandelcentrum buiten de regio. Onder het dreigement van de verzekeraar om deze ingreep voor de instelling niet te contracteren en het daarbij komende risico van negatieve publiciteit, passen de ziekenhuizen de overeengekomen verdeling aan.