Kwaliteit en controle in de gehandicaptenzorg: spanning of aanvulling?

Dit onderzoek gaat in op de vraag in hoeverre leidinggevenden binnen de gehandicaptenzorg een spanningsveld beleven tussen hun verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van bestaan en hun verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van zorg voor cliënten en hoe zij hiermee om gaan. De literatuur geeft aan dat bij organisaties met een focus op kwaliteit van bestaan, de cliënt centraal staat en bij een focus op kwaliteit van zorg processen centraal staan. Het onderzoek heeft een kwalitatieve onderzoeksopzet, waarbij veertien interviews zijn gehouden bij Reinaerde, een zorgorganisatie binnen de gehandicaptenzorg. Uit de resultaten blijkt dat leidinggevenden niet zozeer een spanningsveld ervaren tussen kwaliteit van zorg en kwaliteit van bestaan, omdat leidinggevenden kwaliteit van zorg onlosmakelijk verbonden zien met kwaliteit van bestaan. Er wordt echter wel een spanningsveld ervaren tussen het voldoen aan prestatie-indicatoren enerzijds en bijdragen aan de kwaliteit van bestaan en kwaliteit van zorg anderzijds. Leidinggevenden worden vanuit de organisatie voornamelijk gestuurd op het voldoen aan prestatie-indicatoren. Zij vinden echter dat prestatie-indicatoren voornamelijk gericht zijn op het verantwoorden op procedures en processen en maar minimaal bijdragen aan de kwaliteit van bestaan en kwaliteit van zorg. Dit spanningsveld wordt versterkt door regeldruk die leidinggevenden ervaren rondom het voldoen aan prestatie-indicatoren, maar ook door andere aspecten zoals niet vervulde randvoorwaarden die leidinggevenden tijd kosten om toch hun gestelde doelen voor bepaalde prestatie-indicatoren te halen. Daarnaast voelen leidinggevenden zich niet altijd ondersteund door de organisatie wanneer zij in het belang van de cliënt willen afwijken van de standaard. Dit levert ook een versterking op van het spanningsveld. Leidinggevenden met persoonskenmerken als lef en stevigheid blijken in staat te zijn een deel van het spanningsveld te negeren door hun eigen koers te varen. Pas wanneer leidinggevenden ervaren dat zowel de institutionele omgeving, die prestatie-indicatoren oplegt vanuit wet- en regelgeving, als Reinaerde de cliënt daadwerkelijk centraal stelt, zullen de leidinggevenden mindere mate of geen spanningsveld ervaren tussen hun bijdragen aan de kwaliteit van bestaan van cliënten en datgene waarover zij verantwoording moeten afleggen. Mogelijkheden voor organisaties om dit spanningsveld voor leidinggevenden te verkleinen zijn bijvoorbeeld brede beleidskaders op te stellen, waarbinnen leidinggevenden vrij mogen bewegen en meer aandacht geven aan zachte verantwoording in plaats van alleen maar harde verantwoording. Daarnaast is het om frustratie bij leidinggevenden te vermijden belangrijk dat bij het opleggen van prestatie-indicatoren randvoorwaarden goed zijn ingevuld, zodat leidinggevenden voldoende gefaciliteerd zijn worden om daadwerkelijk te kunnen voldoen aan de prestatie-indicatoren.