Ethische dilemma’s bij zelfmanagement van psychiatrisch patiënten in de ambulante sector.

Aanleiding: Vanuit de overheid wordt er de laatste jaren sterk gestuurd op zelfredzaamheid en zelfmanagement van patiënten. Beleidsmakers verwachten dat het bijdraagt aan kwalitatief betere zorg en een kostenreductie. Binnen de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) ondersteunen verpleegkundigen het zelfmanagement van de psychiatrische zorgvragers. De beoogde effecten van zelfmanagement worden in de literatuur hoog aangeslagen. Er is echter nog veel onduidelijkheid over welke ethische vraagstukken hierbij naar voren komen. Doel: Het inzichtelijk maken van het zelfmanagement van psychiatrisch patiënten in de ambulante sector. De focus ligt op de ethische dilemma’s die daarbij naar voren komen. Methoden: Om inzicht te krijgen in welke ethische dilemma’s worden ervaren door verpleegkundigen bij het ondersteunen van zelfmanagement is gebruik gemaakt van exploratief kwalitatief onderzoek. Hiertoe is een casestudie gedaan bij de ambulante divisie van een grote GGZ-instelling in het midden van Nederland. Er zijn 10 verpleegkundigen geïnterviewd en daarnaast is er geobserveerd tijdens huisbezoeken. Tot slot zijn er documenten geanalyseerd om een beeld te krijgen welke plaats en betekenis zelfmanagement heeft binnen de organisatie. Resultaten: Het zelfmanagement van de psychiatrische zorgvrager wordt actief ondersteund door de spv’ers. Middelen hierbij zijn psycho-educatie, crisisplannen en telecare. In deze case zijn drie verschillende zorglijnen waarbij de doelen binnen elke zorglijn weer anders zijn. Hoe zelfmanagement concreet vorm krijgt is situationeel bepaald. De uitgangspunten van de zorglijn functionele psychiatrie zijn gericht op zelfredzaamheid en zelfstandigheid, autonomie staat daarin centraal. Binnen de zorglijn cognitieve stoornissen is dit volgens de respondenten niet haalbaar, dit is volgens hen te wijten aan de aard van de problematiek. Binnen het mobiel consultatie team heeft autonomie van de patiënt een centralere rol. Het uitgangspunt is zelfmanagement en autonomie van de patiënt binnen de kaders. Bij het ondersteunen en stimuleren van zelfmanagement komt een drietal ethische dilemma’s naar voren: 1. Autonomie van de patiënt versus het beginsel van niet schaden. 2. Privacy van de patiënt versus bemoeizorg. 3. Autonomie van de patiënt versus sociale omgeving. Om op een goede manier met complexe situatie om te gaan wordt er veel gebruik gemaakt van inter- en supervisie. Conclusie: Zelfmanagement van de patiënt wordt actief ondersteund door de spv’ers. De focus van het zelfmanagement is afhankelijk van de zorglijn, of zelfmanagement mogelijk is eveneens. Er worden ethische dilemma’s ervaren door de verpleegkundigen. Deze worden echter niet altijd als zodanig herkend.