Balanceren op de grenzen van zelfmanagement

Aanleiding. Zelfmanagement wordt gestimuleerd door diverse actoren in het veld van de gezondheidszorg en de verwachtingen ervan zijn groot. Echter, het ontbreekt momenteel aan een kritische reflectie op het concept en de ethische issues. Aangezien zelfmanagement bij ouderen minder succesvol lijkt te zijn, is des te meer relevant dit in de ouderenzorg te onderzoeken. Doel. Analyse van de omschrijving van en ethische dilemma’s rondom zelfmanagement(ondersteuning) in de ouderenzorg, vanuit het perspectief van patiënten en verpleegkundigen. Methode. De empirische ethiek is leiddraad geweest van dit onderzoek. Er is kwalitatief onderzoek uitgevoerd op de poliklinieken van cardiologie, diabetes, orthopedie, dermatologie, continentie en long. In totaal zijn er 6 verpleegkundigen en 5 patiënten geïnterviewd en is er 15 uur geobserveerd. De semigestructureerde interviews werden gehouden met behulp van een topiclijst en zijn cyclisch geanalyseerd op basis van het principe van voortdurende vergelijking. Resultaten. Patiënten ervaren het als een dilemma om enerzijds een normaal leven te leiden en anderzijds ruimte te maken voor de behandeling en het aanpassen van de leefstijl. Het opgeven van zelfstandigheid en geven van openheid is in bepaalde omstandigheden moeilijk. Tegen deze achtergrond ervaren verpleegkundigen drie dilemma’s. Het eerste dilemma betreft enerzijds weldoen aan de gezondheid van de patiënt en anderzijds het handhaven van de autonomie van de patiënt. Dit komt voor in de situatie waarin de patiënt weigert aan behandeling mee te werken en/of (een deel van) de adviezen ter bevordering van de gezondheid weigert op te volgen. Ook speelt het dilemma wanneer de patiënt extra ondersteuning nodig heeft maar dit zelf niet wil. Het tweede dilemma speelt zich af tussen het respecteren van privacy van de patiënt en anderzijds weldoen waarvoor openheid over privacygevoelige informatie over de problematiek van belang is om de patiënt te kunnen ondersteunen. Het derde dilemma betreft het ondersteunen vanuit een holistische visie waarin de patiënt in zijn geheel wordt gezien en geholpen, wat botst met de nadruk op het medische domein in de organisatie. Conclusie/Discussie. Het onderzoek geeft een nieuw perspectief op zelfmanagement. De ethische dilemma’s kunnen worden meegenomen in het beleid en de implementatie van zelfmanagement(ondersteuning) zowel op het niveau van overheids- en organisatiebeleid als op het niveau van de professional.