Bestuurlijke drukte in de provincie Zuid-Holland

In de afgelopen veertig jaar heeft het Rijk talloze commissies, programma’s en plannen opgesteld en uitgevoerd om te komen tot een slagvaardige, daadkrachtigere, sneller handelende en kleinere overheid. Het kabinet Rutte, aangetreden in oktober 2010 en demissionair sinds april 2012, heeft als slogan ‘je gaat erover of niet’. Daarmee geeft ook het kabinet Rutte een vervolg aan de veertig jaar durende discussie hoe te komen tot een efficiëntere overheid. Het fenomeen bestuurlijke drukte kan gezien worden als het nieuwe focuspunt in deze discussie. Bestuurlijke drukte wordt echter vooral als containerbegrip gebruikt, waarin allerlei onvrede wordt gestort. Bovendien wordt het begrip vaak louter als argument gebruikt om programma’s en beleid te ‘rechtvaardigen’. Dit onderzoek richt zich op de ervaren bestuurlijke drukte in de organisatie en de regie van het openbaar vervoer in de provincie Zuid-Holland bij de hiervoor verantwoordelijke overheden: de provincie Zuid-Holland, het stadsgewest Haaglanden en de stadsregio Rotterdam. Dit onderzoek tekent de ervaringen in de dagelijkse beleidspraktijk van betrokkenen op en komt tot aanbevelingen hoe met bestuurlijke drukte om te gaan. Er is in het kader van dit onderzoek gesproken met direct en indirect betrokken ambtenaren en de verantwoordelijke bestuurders van de drie bestuurlijke organisaties. Bestuurlijke drukte is in dit onderzoek benaderd als een vraagstuk van interbestuurlijke verhoudingen. Hiertoe zijn een tweetal modellen (perspectieven) op bestuurlijke drukte geconstrueerd. Het eerste perspectief betreft het instrumenteel-rationele model. Dit model verklaart bestuurlijke drukte primair als het gebrek aan eenheid. Het beziet bestuurlijke drukte derhalve als een coördinatievraagstuk. Dit perspectief gaat uit van de noodzaak van een centralistisch bestuursstelsel waar taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden over de diverse actoren helder en eenduidig zijn verdeeld. Het tweede perspectief op bestuurlijke drukte betreft het organisch-politieke model. Dit model stelt dat bestuurlijke drukte een fenomeen is dat bij ‘besturen’ zit ingesloten. Het bestuurlijk ‘lichaam’ bestaat uit verschillende organen. Overheden zullen met elkaar moeten samenwerken. Bestuurlijke drukte is volgens dit perspectief het resultaat van (strategische) interactie tussen betrokkenen. Bestuurlijke drukte is ook een middel dat kan worden aangewend om het politieke ‘spel’ te spelen. In het speelveld van actoren zijn meerdere belangen, doelen, normen, waarden en machtscentra te onderscheiden. Dat betekent per definitie niet dat deze situatie leidt tot het verzanden van besluitvorming of het ongerealiseerd blijven van doelstellingen. Sterker nog, de bestuurlijke ‘ruimte’ die door bestuurlijke drukte wordt veroorzaakt, kan door actoren worden aangewend ten faveure van besluitvorming en realisatie van doelstellingen.