Een andere Tweede Wereldoorlog in buitenlandse speelfilms

Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn er vele films over deze ingrijpende gebeurtenis verschenen. Deze verbeeldingen van de oorlog, afkomstig uit verschillende landen, worden transnationaal gedistribueerd. Dat betekent dat de verbeeldingen zich ook buiten de grenzen van een natiestaat verspreiden en door een internationaal publiek worden bekeken. De Holocaust wordt, in secundaire literatuur, beschouwd als een oorlogsverleden dat niet gebonden is aan een natiestaat. In die zin is het een transnationaal verleden. Verbeeldingen van bijvoorbeeld de Holocaust zullen daardoor waarschijnlijk in meerdere landen worden toegeëigend als het eigen oorlogsverleden. In deze Master Thesis is onderzocht in hoeverre de Tweede Wereldoorlog wordt beschouwd als een transnationaal verleden, net als de Holocaust. De vraag is in hoeverre buitenlandse speelfilms over de Tweede Wereldoorlog in Nederland worden toegeëigend als een verbeelding van (een deel van) het Nederlandse oorlogsverleden. De bronnen voor dit onderzoek zijn Nederlandse recensies over die buitenlandse speelfilms. De recensies zijn uitingen over de films uit Nederland. Aan de hand van deze bronnen is onderzocht in hoeverre de verbeelde Tweede Wereldoorlog door recensenten wordt gezien als een deel van het Nederlandse oorlogsverleden. Voor het onderzoek zijn zestien films geselecteerd op basis van de hoeveelheid beschikbare recensies per speelfilm. De wijze van toe-eigening door Nederlandse filmrecensenten is bestudeerd voor twee bepaalde perioden, namelijk de periode 1945-1960 en de periode 1990-2005. Aan de hand van deze vergelijking is bepaald in hoeverre er overeenkomsten of verschillen zijn (ontstaan) tussen de twee perioden. Geconcludeerd kan worden dat er slechts in beperkte mate sprake is van het toe-eigenen van buitenlandse speelfilms als een verbeelding van (een deel van) het Nederlandse (en dus transnationale) oorlogsverleden. Uit de recensies van beide onderzoeksperioden blijkt dat in veel gevallen de films vooral specifiek buitenlandse oorlogservaringen hebben verbeeld. Er wordt nauwelijks (een onderdeel van) het Nederlandse oorlogsverleden verbeeld. Een uitzondering is er echter zodra Nederland of Nederlanders zijn verbeeld. In dat geval laten recensenten blijken dat een deel van het Nederlandse oorlogsverleden is verbeeld in de speelfilms en wordt de film toegeëigend als een verbeelding van het Nederlandse oorlogsverleden. In de recensies van alle films kan wel worden opgemaakt dat enkele elementen uit de films worden toegeëigend als een verbeelding van het Nederlandse oorlogsverleden. Die elementen zijn onder meer de Holocaust, het goed/fout denken, het vriend/vijand onderscheid tussen mensen en landen, en het lijden van mensen. Opvallend is dat enkele elementen in de twee perioden verschillend zijn toegeëigend. Dat geldt voor de wijze waarop de verbeelding van het Nederlandse (transnationale) oorlogsverleden veranderd is in de tweede periode 1990-2005 ten aanzien van het goed/fout denken en het vriend/vijand onderscheid, de Holocaust/Jodenvervolging, de rol van Adolf Hitler en militaire gevechten uit de eerste periode 1945-1960.