Erfgoed in boek en beeld

Het doel van deze masterthesis is om te analyseren hoe cultureel erfgoed visueel wordt geframed in Nederlandse geschiedenismethoden voor middelbare scholieren vanaf circa 1980 tot 2015. Hiervoor is gekeken naar de behandeling van drie geschiedenisthema's in verschillende geschiedenismethoden waarbij Nederland een rol speelt. Dit zijn: de vroegste geschiedenis van Nederland (prehistorie), de Republiek en de Gouden Eeuw en de Nederlandse koloniale geschiedenis. Binnen deze drie thema's worden steeds twee vormen van erfgoed geanalyseerd. Dit zijn: hunebedden en reënsceneringen van prehistorisch leven, het stadhuis op de Dam en de Verenigde Oost-Indische Compagnie en Westers onderwijs in Nederlands-Indië en slavernij. Voor elke vorm van erfgoed worden vijf verschillende Nederlandse geschiedenismethoden bekeken. Het schoolvak geschiedenis is waarschijnlijk, samen met biologie, het schoolvak waarover het vaakst ophef ontstaat. In de leerstof van deze vakken worden regelmatig thema's behandeld waar op verschillende manieren over kan worden gedacht. Deze verschillen hangen vooral samen met levensbeschouwelijke, culturele en politieke oriëntaties. Daarom is het interessant om te bekijken hoe cultureel erfgoed, wat doorgaans niet hand in hand gaat met 'objectieve geschiedenisverhalen' en waarmee vaak het eigene van een cultuur wordt gedemonstreerd, wordt gebruikt binnen geschiedenismethoden voor middelbare scholieren. Hoofdstukken die gaan over de Gouden Eeuw en de Nederlandse koloniale geschiedenis zijn bij uitstek hoofdstuk waarover binnen het vak geschiedenis discussie kan ontstaan en waarbij er gebruik kan worden gemaakt van 'Nederlands' erfgoed. Voor dit onderzoek is gebruikgemaakt van een methode voor de analyse van visual framing in verschillende media. Er wordt beschreven wat er op een afbeelding te zien is, op welke manier het wordt afgebeeld en welke symbolen en ideeën er aan de afbeelding verbonden zijn. Dit onderzoek laat zien dat cultureel erfgoed zeer belangrijk blijkt de visuele framing van geschiedenisthema's. Zo wordt er veel gebruikgemaakt van archeologische vondsten in hoofdstukken over de prehistorie en zijn schilderijen, tekeningen en gravures zeer belangrijk bij het verbeelden van de Gouden Eeuw. Schilderijen, tekeningen en gravures worden ook veel gebruikt in hoofdstukken over de Nederlandse koloniale geschiedenis, maar er is ook meer ruimte voor foto's. Uit een stuk kwantitatieve analyse blijkt dat het gemiddeld aantal afbeeldingen per pagina in geschiedenismethoden over de jaren niet is toegenomen. Eventuele veranderingen kunnen vooral worden toegeschreven aan de verschillende werkwijzen van geschiedenismethoden, waardoor er soms meer afbeeldingen en minder tekst aanwezig is. Verder geeft deze thesis aan naar welke ontwikkelingen in het geschiedenisonderwijs nog meer onderzoek kan worden gedaan in relatie tot afbeeldingen en erfgoed.