Ramp, rouw en redactionele keuzes

Deze masterthesis onderzoekt welke rol tabloidization en framing spelen bij de berichtgeving over rampvlucht MH17 in de Volkskrant en De Telegraaf. De vliegramp is in alle opzichten bijzonder. De ramp kwam volkomen onverwacht, niemand heeft de ramp overleefd, het vliegtuig werd onvermoed neergeschoten boven een oorlogsgebied en de daders zijn vrijwel niet te achterhalen door de complexe politieke situatie ter plekke. Ook de berichtgeving was bijzonder: de nadruk lag op de slachtoffers en hun nabestaanden. Daarom focust dit onderzoek op human interest. Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van een kwalitatieve inhoudsanalyse waarbij zowel tekst als beeld geanalyseerd is. De reden dat niet alleen tekst, maar ook beeld is geanalyseerd, is dat deze elkaar kunnen versterken. De tekstuele analyse bestaat uit twee belangrijke theoretische deelgebieden: tabloidization (Kurtz, 1994) en framing (Semetko en Valkenburg, 2000). Er zijn drie frames geanalyseerd: het human interest frame, het conflict frame en het responsibility frame. Opvallend is dat in beide kranten het human interest frame het sterkst terugkomt. Dit kan in relatie gelegd worden met de toenemende mate van personalisering van het nieuws (Ulribe en Gunter, 2000), wat leidt tot tabloidization. Dat het human interest frame overheerst komt ook overeen met de theorie van Vasterman (2008), waarin hij stelt dat één of twee dagen na de ramp (de secundaire nieuwsgolf) de focus van het nieuws verschuift: minder harde feiten en meer aandacht voor het leed en de emoties die de ramp met zich meebrengt. De beelden die gebruikt zijn pasten niet altijd bij de tekst en hadden vooral een symbolische functie. Dit was voornamelijk in de artikelen van de Vokskrant het geval. Tekst werd dus niet altijd versterkt door beeld. Uitzondering daarbij is de artikelen waar foto’s van de slachtoffers ingestuurd werden. In deze thesis is dus gekeken naar de rol van tabloidization en framing bij de berichtgeving over rampvlucht MH17 in een kwaliteitskrant en een populaire krant. Dit is gedaan om te kunnen ontdekken of er verschillen tussen deze twee kranten te herkennen zijn. Uiteindelijk is geconcludeerd dat er sprake is van een verschil tussen kwaliteitskranten en populaire kranten, maar dat daarin wel een verschuiving te zien is met betrekking tot het onderwerp MH17. De stelling van Kurtz (1994), dat tabloidization steeds vaker voorkomt in kwaliteitskranten en dat het onderscheid tussen populaire en kwaliteitskranten daardoor vervaagt moet iets genuanceerd worden. In het onderzoek naar de berichtgeving rondom rampvlucht MH17 is gebleken dat zowel in de Volkskrant als De Telegraaf de meeste aandacht wordt besteed aan het onderwerp ‘slachtoffers en nabestaanden’. Deze focus op het persoonlijke is een kenmerk van tabloidization (Kurtz, 1994, Ulribe en Gunter, 2004). Ook past het binnen het concept journalism of attachment (Bell, 1997), omdat er meer of minder aandacht wordt besteed aan bepaalde gebeurtenissen (Ruigrok, 2010). Slachtoffers en nabestaanden worden uitgebreid in het nieuws gebracht, terwijl er minder aandacht is voor het geopolitieke conflict. Toch is niet op alle punten een vervaging tussen populaire en kwaliteitskranten te zien. Zo gaat de Volkskrant vaak dieper op het verhaal in en worden er meer details gegeven, waar de berichtgeving in De Telegraaf enigszins oppervlakkig blijft. Dit was met name het geval bij artikelen die onder het conflict en responsibility frame vielen.