Herinnering aan een historische plek en boodschap voor de toekomst

Zeventig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog speelt deze geschiedenis nog steeds een belangrijke rol in onze samenleving. Dit is ook terug te zien in de grote belangstelling voor musea, herinneringscentra, tentoonstellingen, herdenkingen, film- en theatervoorstellingen. Jongeren leren op verschillende manieren over de Tweede Wereldoorlog. Naast documentaires, films en familieverhalen is een bezoek aan historische plekken een belangrijke bron van informatie voor jongeren. Erfgoedplekken zijn een krachtige herinnering aan de historische gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog. Een goed voorbeeld hiervan zijn de voormalige concentratiekampen en huidige herinneringscentra in Westerbork, Vught en Amersfoort. Deze erfgoedinstellingen spelen een belangrijke rol in educatie over de Tweede Wereldoorlog. Zij worden jaarlijks door een groot aantal scholen bezocht. Tijdens dit bezoek volgen de jongeren een educatief programma. Maar hoe wordt de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, die zo traumatisch en gewelddadig is, uitgelegd aan jongeren in deze centra? De voormalige concentratiekampen in Nederland zijn erfgoed met een gevoelige en gewelddadige geschiedenis, waardoor er voorzichtig met educatie moet worden omgegaan. In de eenentwintigste eeuw is er een verschuiving te zien waarbij er een nadruk ligt op beleving en ervaring van de geschiedenis op historische plekken aan de hand van persoonlijke verhalen van historische actoren. De communicatieve herinnering is aan het verdwijnen en de culturele herinnering van erfgoedplekken zoals de voormalige concentratiekampen worden ingezet om jongeren te leren over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. In oorlogsmusea wordt steeds meer ingespeeld op de belevenis, omdat verondersteld wordt dat jongeren een tastbare herinnering nodig hebben om het verleden te kunnen begrijpen. Een nadruk op de belevenis en tastbaarheid van de geschiedenis en het vertellen van persoonlijke verhalen van mensen die de oorlog hebben meegemaakt kan het verleden ook erg dichtbij halen. Dit kan zorgen voor een grote emotionele betrokkenheid. Het begrijpen van de complexiteit van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog kan daardoor bemoeilijkt worden. Dit onderzoek zal in het teken staan van de manier waarop er wordt omgegaan met het geweld van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust en hoe dit gerepresenteerd wordt in de educatieve programma’s voor het voortgezet onderwijs van herinneringscentra Westerbork, Vught en Amersfoort. Er is nauwelijks tot geen onderzoek gedaan naar de omgang met geweld en historische afstand in educatie in deze centra in Nederland. Deze erfgoedplekken zijn een belangrijke tastbare herinnering van de Tweede Wereldoorlog, zeker nu de communicatieve herinnering aan het verdwijnen is. Dat maakt onderzoek naar educatie in deze centra van groot belang.