Gender als beeld

Deze scriptie gaat over de ontwikkeling van gender, genderstereotypering en de man-vrouwverhouding aan de hand van nieuwsfoto’s. Hiervoor is gekeken naar foto’s die verschenen zijn in het Nederlandse tijdschrift Het Leven Geïllustreerd en het Duitse tijdschrift Die Woche, in de periode 1914-1920. Deze periode wordt gezien als een tijd waarin de man-vrouwverhouding aan verandering onderhevig was, als gevolg van de eerste feministische golf en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. De hoofdvraag waar deze scriptie op ingaat is: Op welke wijze wordt gender verbeeld in Nederlandse en Duitse nieuwsfotografie in de periode 1914-1920 en waaruit kan dit worden verklaard? Naar aanleiding van literatuuronderzoek zijn variabelen opgesteld die terugslaan op eigenschappen die in de onderzochte periode werden toegeschreven aan mannen en vrouwen. Vervolgens is gekeken of deze variabelen terug te vinden waren in de nieuwsfoto’s die gepubliceerd werden in de twee tijdschriften in de periode 1914-1920. Met behulp van kwantitatief en kwalitatief onderzoek is gekeken op welke manier mannen en vrouwen werden afgebeeld, of in deze uitkomsten stereotyperingen terug te vinden waren die steeds opnieuw aan de lezers van de tijdschriften werden getoond, en of de beelden overeen kwamen met de man-vrouwverhouding en genderrollen zoals beschreven in de literatuur. Uit literatuuronderzoek bleek dat de man-vrouwverhouding in deze periode niet zozeer veranderde, maar wat genderrollen inhielden wel. Binnen de man-vrouwverhouding stond de man bovenaan in de hiërarchie, en nam een leidende positie in. De vrouw had een volgende, passieve rol. Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd de genderrol voor mannen en vrouwen een uitvergroting en overdrijving van wat dit beeld inhield vóór deze periode. In het geval van Duitsland liet Die Woche een mannelijke genderrol zien die paste binnen het beeld in propaganda: vrijwel onaantastbaar, onverschrokken, dapper de vijand tegemoet tredend, optimistisch, agressief, maar toch beleefd. Vrouwen werden afgebeeld in zorgzame en passief-volgende rollen. Het patriottisme en optimisme over een goede afloop van de oorlog moest hoog gehouden worden, en bovendien pasten zwaktes van mannen niet in het genderbeeld – negatieve gevolgen van de oorlog werden dan ook zo goed mogelijk buiten beeld gelaten. Het Leven gebruikte deze overdrijving van het man- en vrouwbeeld minder, doordat het verscheen in een land dat niet in oorlog was en in mindere mate te maken had met censuur – al kon ook het Nederlandse tijdschrift niet zomaar foto’s plaatsen en moest het altijd rekening houden met de neutrale context waarin het zich bevond. Invalide, getraumatiseerde en gedode soldaten mochten bijvoorbeeld wel worden afgebeeld, maar alleen als de zwaktes van beide kampen in beeld werden gebracht. De man-vrouwverhouding die wordt weergegeven in zowel Het Leven als Die Woche komt overeen met het beeld dat in de literatuur geschetst wordt. De foto’s lijken echter een meer verstard beeld van genderrollen weer te geven in vergelijking met literatuur.