Ervaringsverhalen in beeld

In de periode van 1946 tot 1968 komen ongeveer 300.000 repatrianten uit Nederlands-Indië naar Nederland. Tot deze groep behoren ook de Indische Nederlanders, de personen die na de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië de Nederlandse nationaliteit kregen. Bij hun aankomst in Nederland namen zij hun ervaringen, opgedaan tijdens de dekolonisatieoorlog, mee. Uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat deze herinneringen verzwegen zijn gebleven. Er lijkt een ‘vergeven en vergeten’ houding te zijn die typerend is voor het postkoloniale tijdperk. Waarschijnlijk is er om die reden tussen 1969, het jaar waarin Indië-veteraan Joop Hueting getuigt over de geweldpleging van de Nederlandse troepen tijdens de politionele acties, en 2011 weinig media-aandacht geweest voor het koloniale verleden van Nederland. Deze maatschappelijke stilte lijkt de laatste jaren steeds meer te verdwijnen, zoals blijkt uit het feit dat er meer boeken uitkomen over de gebeurtenissen en vergeten verhalen en verzwegen herinneringen naar buiten komen. Die verschuiving van stilzwijgen naar aandacht voor en discussie over de periode van de dekolonisatieoorlog en de repatriëring komt ook naar voren in de media. Media spelen namelijk, met hun berichtgeving als grootste bron voor informatie in de samenleving, een belangrijke rol bij beeldvorming. Zeker documentaires dragen met hun kijk op de dekolonisatieoorlog en de daaropvolgende repatriëring bij aan de beeldvorming in de samenleving. Dit onderzoek richt zich op de beeldvorming in documentaires die zijn uitgezonden op de publieke omroep, waarin ervaringsverhalen van Indische Nederlanders aan bod komen. De hoofdvraag luidt daarbij als volgt: Wat is de beeldvorming over de dekolonisatie van Nederlands-Indië en de daaropvolgende repatriëring van Indische Nederlanders, aan de hand van oral history in recente documentaires? Met behulp van een kwalitatieve inhoudsanalyse is de beeldvorming in documentaires geproduceerd na 2011 achterhaald. Uit de analyse kwam naar voren dat de documentaires over het algemeen observerend en verklarend van aard zijn. Dat wil zeggen dat de documentaires de kijker thuis iets willen vertellen, iets willen uitleggen. De ervaringsverhalen van de Indische Nederlanders ondersteunen daarbij het argument over de werkelijkheid. Bovendien kwamen er in de documentaires verschillende perspectieven van Indische Nederlanders aan bod. In hun verhalen zijn er twee belangrijke thema’s te onderscheiden. De genocide die plaatsvond tijdens de dekolonisatieoorlog, waarbij een gehele bevolkingsgroep werd bedreigd om hun afkomst, en de Indisch Nederlandse identiteit. Het niet-Nederlands en het niet-Indonesisch zijn, heeft impact gehad op de Indische Nederlander. Ook de aankomst in Nederland heeft de Indisch Nederlandse identiteit bepaald. Om zo min mogelijk op te vallen en zich aan te passen aan de situatie besloten de Indische Nederlanders zichzelf het zwijgen op te leggen.