Professionele zelfreflectie in de Nederlandse journalistiek

Journalist is een vrij beroep. Toch werken de meeste journalisten aan de hand van gedeelde normen en waarden en een gevoel van verbondenheid met het vak, waardoor de journalistiek steeds meer professionaliseert. Desondanks klinken er vanuit de maatschappij én vanuit de journalistiek zelf kritische geluiden. Zo heeft journalist Joris Luyendijk gezegd dat het onmogelijk is om 100% objectief verslag te doen vanuit dictatoriale landen. Hier maakte Luyendijk zich niet heel populair bij collega-journalisten, die vinden dat hij het vertrouwen in het vak ondermijnt. Een andere kritische journalist Nick Davies, zegt dat het door de commercialisering en de daarbij horende concurrentiestrijd onmogelijk is om de waarheidsclaim van de journalistiek waar te maken. Twee kritieken, twee verschillende oorzaken. Alleen de kritiek van Luyendijk voegt echt wat toe aan de fundamentele discussie over de journalistiek, omdat hij de oorzaak binnen de beroepsgroep zoekt. Maar hoe kijken de andere journalisten hiertegen aan? In een aantal tv-series van de Nederlandse publieke omroep reflecteren journalisten op diverse gebeurtenissen in hun vakgebied. In deze masterscriptie is onderzoek gedaan naar de professionele zelfreflectie van Nederlandse journalisten door drie van deze tv-series waarin journalisten uitgebreid worden geïnterviewd te analyseren. Met als doel het inzichtelijk maken van hun kritiek op de journalistiek, wat aan die kritiek ten grondslag ligt en of hun kritieken op constructieve wijze bijdragen aan een fundamentele discussie over de journalistiek. Door een kwalitatieve thematische analyse uit te voeren op de transcripten van de tv-interviews zijn er vier discussiethema’s ontdekt. Deze discussiethema’s zijn: 1. vertrouwenscrisis door externe factoren, 2. digitale werkelijkheid, 3. vertrouwenscrisis door interne factoren en 4. de veranderde verhoudingen tussen publiek, media en politiek. Het meest opvallende is dat de meeste journalisten in de tv-series de snelheid van het internet en de moordende concurrentie de schuld geven voor het feit dat zij niet kunnen voldoen aan de journalistieke normen en waarden. Ze wijzen dus naar machten buiten de journalistiek. In de hele dataset is er maar een enkele journalist geweest die de werking van de journalistieke normen en waarden zelf bekritiseert. De tegenstrijdigheden binnen de journalistieke normen en waarden blijven dus doorgaans buiten schot. Hieruit kan geconcludeerd worden, dat de Nederlandse journalist zich in de tv-series van de NPO minimaal voegt in een fundamentele discussie over de journalistiek, zoals Luyendijk dat wel heeft gedaan.