”Op welke wijze kan zorgoptimalisatie van COPD gerealiseerd worden?”

Het aantal mensen met een chronische ziekte, waaronder mensen met chronic obstructive pulmonary disease (COPD), groeit gestaag. The World Health Organisation schat in dat COPD op de lijst van doodsoorzaken op de vierde plaats komt. En dat is niet alleen het gevolg van de vergrijzing van de samenleving en de grotere overlevingsduur van personen met chronische ziekten. Er zijn ook andere verklaringen. Eén daarvan is dat er niet goed wordt samengewerkt tussen alle betrokken disciplines in de COPD-zorg. De organisatie van de huidige COPD-zorg is dus nog verre van optimaal. De knelpunten zijn voor PICASSO voor COPD(Partners In Care Solutions) de aanleiding geweest om een aantal regionale verbeterinitiatieven te starten om de COPD-zorg te verbeteren. Om het zorgproces optimaal in te richten dient er aan een aantal randvoorwaarden voldaan te worden. Indien dit niet gebeurt, ontstaan er knelpunten in het zorgproces. Dit onderzoek richt zich op de knelpunten en de oorzaken van de knelpunten, zodat de problemen bij de bron kunnen worden aangepakt. Inzicht in de oorzaak van een probleem is noodzakelijk voordat men tot de implementatie van een oplossing overgaat. Naar aanleiding van de verschillende knelpunten wordt gekeken in welke mate disease management een rol kan spelen om de knelpunten weg te nemen. Disease management geeft met inzet van specifieke zorgprogramma’s onder andere handvatten om een betere organisatie van de zorg te realiseren en het zelfmanagement te bevorderen. Dit heeft geleid tot de volgende probleemstelling: “Wat zijn de huidige knelpunten in het COPD-zorgproces bij de verschillende disciplines en welke rol zal disease management kunnen spelen in het wegnemen ervan?” Dit onderzoek is zowel kwantitatief als kwalitatief van aard. De kwantitatieve gegevens komen uit een database van PICASSO met daarin de resultaten van een digitale knelpuntinventarisatie, die belanghebbenden van de COPD-zorg uit de regionale COPDprojecten hebben ingevuld. In de knelpuntinventarisatie hebben de respondenten hun belangrijkste knelpunten aangeven. Vervolgens hebben zij de knelpunten gerangschikt, door een score van 1-10 over de knelpunten te verdelen. Bovendien hebben zij de oorzaken van de knelpunten aangegeven. De disciplines die een belangrijke rol spelen in de COPD-zorg zijn: de huisarts, praktijkondersteuner, longarts, longverpleegkundige, fysiotherapeut en thuiszorgmedewerker. Met deze disciplines zijn interviews afgenomen voor het kwalitatieve onderzoek. Daarnaast zijn de ervaringen van COPD-patiënten in het onderzoek meegenomen door middel van een patiëntpanel. Met behulp van de resultaten uit de database en de resultaten van de interviews zijn de verschillen tussen de disciplines in de ervaren knelpunten onderzocht en de oorzaken van de knelpunten. De interviews zijn een onderbouwing voor en verdieping van de kwantitatieve analyse. De interviews gaan tevens in op mogelijke oplossingen. De knelpunten in het COPD-zorgproces liggen op het vlak van tijdige diagnostiek, voorlichting en instructie en de multidisciplinaire benadering. De kern van disease management bestaat uit: oriëntatie op de patiënt, zorgverlener en organisatie. Door interventies in te zetten op deze verschillende kernpunten kunnen de oorzaken van de knelpunten worden aangepakt. Disease management hanteert de volgende principes: gericht op samenhang tussen de onderdelen van het zorgproces, gebaseerd op evidence based zorgprotocollen en bevordert de educatie en zelfmanagement. Disease management maakt gebruik van strategieën om de patiënt te motiveren en zelfmanagement te bevorderen. Zelfmanagement is van belang, omdat de oorzaak van COPD in de meeste gevallen te maken heeft met de leefstijl van de patiënt. Tevens kunnen de zorgverleners door educatie de patiënten de juiste, essentiële informatie verstrekken en hun goed begeleiden om een gedragsverandering te kunnen bewerkstelligen. Daardoor kunnen knelpunten op het vlak van een tijdige diagnostiek en het opvolgen van instructies en voorlichting worden opgelost. iv Bovendien kunnen door disease management de organisatorische knelpunten, zoals een gebrekkige multidisciplinaire benadering, grotendeels worden opgelost. Doordat disease management zich richt op de gehele keten en de invoering van evidence based richtlijnen wordt de samenwerking bevorderd. Kennis wordt tussen de disciplines uitgewisseld en er worden afspraken gemaakt over welke richtlijn gehanteerd wordt. Tevens maken disease management programma’s gebruik van informatiesystemen voor een snelle gegevensuitwisseling. Hieruit kan geconcludeerd worden dat door de principes van disease management te hanteren de belangrijkste knelpunten in het COPD-zorgproces weggenomen kunnen worden.