Ondernemerschap een bedreiging voor Vermaatschappelijking?

De overheid heeft sinds enkele jaren het begrip ‘Marktwerking’ en daarmee ondernemerschap in de zorg geïntroduceerd. Doelen van marktwerking en ondernemerschap zijn kostenbeheersing en verbetering van de kwaliteit van zorg. Ondernemerschap wordt in de zorg vanuit bedrijfskundig perspectief benadert namelijk: creativiteit, risico’s nemen, innovatief zijn, gepaard gaande met doelmatig en kosteneffectief opereren. Daar tegenover staat dat de gezondheidszorg maatschappelijke waarden met zich meebrengt. Het waarborgen en uitvoeren van publieke taken als zorgen voor een toegankelijk en een breed aanbod van zorg. Sommige personen, organisaties of instituten uiten bezwaren tegen ondernemerschap, omdat deze vermaatschappelijking zouden ondermijnen. Anderen zien ondernemerschap in combinatie met vermaatschappelijking. Vermaatschappelijking betekent participatie en integratie van mensen met beperkingen in de samenleving. Vanuit de literatuur blijkt dat er nog weinig empirisch onderzoek naar ondernemerschap in de zorg is gedaan. Centraal in dit onderzoek staat dan ook de vraag: Welke opvattingen en mogelijkheden hebben bestuurders, operationele managers en professionals binnen ondernemerschap in de verpleeg- en verzorgingshuissector, geestelijke en gehandicaptenzorg in relatie met vermaatschappelijking om bij te dragen aan een passende zorgmarkt? Dit onderzoek participeert mee in een groter onderzoek met als opdrachtgever de Open Ankh, een samenwerkingsverband waar de drie typen sectoren onder vallen. Door middel van kwalitatief onderzoek wordt onderzocht wat respondenten over praktische activiteiten van het ideaal ondernemerschap en het ideaal vermaatschappelijking zeggen en welke vocabulaires (economische, politiek of professioneel medisch) zij gebruiken. Deze vocabulaires zijn bepalend voor het begrip tussen verschillende waarden van de twee idealen. Naast beschrijving van deze twee idealen, kunnen de twee begrippen ook in een ander perspectief worden gezet namelijk in die van de ‘logica van het kiezen’ en de ‘logica van het zorgen’. Met ondernemerschap gaan zorgaanbieders zorgpakketten/arrangementen aanbieden. Daarnaast nemen zij als maatschappelijk ondernemer een andere positie op de markt in. Het nieuwe zorgpakket gaat basiszorg en luxe zorg bevatten. Basiszorg gedefinieerd aan de hand van de wet en luxe zorg als commercieel product. Welzijnszorg verdwijnt daarmee uit het basispakket, die alleen nog medische zorg bevat. Voor professionals is welzijnszorg een belangrijke motivatie om in de zorg te gaan werken. De grens tussen welzijn of liefdadigheid is vaag en ongrijpbaar, medische zorg daarentegen niet. De invoering van luxe zorg zorgt voor herinrichting van pakketten en welzijnszorg verschuift naar het luxe pakket daarmee wordt luxe zorg alleen beschikbaar voor degenen die het kunnen betalen. Als (maatschappelijk) ondernemer zijn instellingen bewuster van kosten en budgetten. Kosten worden nu per individu toegerekend. Er ontstaat beter inzicht in de kosten, waardoor instellingen strenger gaan beoordelen op financieel aantrekkelijke of onaantrekkelijke nieuwe klanten. Oude klanten krijgen ook al zijn ze te duur, alle zorg en ondersteuning die noodzakelijk is. De instellingen voelen intern een maatschappelijke verantwoordelijkheid en extern niet (meer). Met het de invoering van het (ideaal) van ondernemerschap, komt het ideaal van vermaatschappelijking onder druk te staan. De economische vocabulaires horend bij ondernemerschap domineren boven de politieke of professioneel medische vocabulaires waarmee vermaatschappelijking wordt aangeduid. Ondernemerschap past in de ‘logica van het kiezen’ tegenover de ‘logica van het zorgen’ passend bij vermaatschappelijking. De ‘logica van het kiezen’ is van toepassing op de zorgmarkt, omdat aan het ideaal van ondernemerschap de voorkeur wordt gegeven. Met marktwerking is ondernemerschap waarschijnlijk effectiever dan vermaatschappelijking voor de organisatie, omdat ondernemerschap wordt beloond in termen van geldelijke vergoedingen en vermaatschappelijking niet in geldelijke of andersoortige vergoedingen.