De rol van interne en externe “change agents” en factoren bij de realisatie van managementinnovatie in publieke organisaties

Innovatie kan helpen organisaties in dynamische omgevingen beter te laten presteren dan hun concurrenten. Dit kan uiteindelijk resulteren in een concurrentievoordeel. Helaas heeft onderzoek naar innovatie zich voornamelijk gericht op de ontwikkeling van technologie, producten of diensten (Crossan & Apaydin, 2010). Uit onderzoek blijkt dat vergroting van technologische kennis middels R&D veel succesvoller is als tegelijkertijd ook geïnvesteerd wordt in “sociale” innovatie (Volberda, Baden-Fuller, & Van den Bosch, 2001). Onder “sociale” innovatie worden de zogenaamde niettechnologische determinanten van innovatie verstaan. Voorbeelden daarvan zijn innovaties in management en organisatie (Volberda et al., 2005, 2006, 2007). Volgens Weiblen & Chesbrough (2015) betekent dit dat organisaties mee moeten kunnen gaan met technologische, sociale en economische veranderingen, anders kunnen zij achterblijven in een veranderd landschap. Organisaties moeten dus in staat zijn tot organisatievernieuwing, ook wel strategische vernieuwing genoemd (Volberda, Baden-Fuller, & Van den Bosch, 2001). Managementinnovatie is een belangrijke voorwaarde voor organisatievernieuwing (Birkinshaw, Hamel, & Mol, 2008; Hamel & Breen, 2007). Recent onderzoek laat zien dat managementinnovatie, dat wil zeggen nieuwe managementpraktijken, -structuren, -processen en -principes, een onderbenutte bron van strategische vernieuwing zijn en meer aandacht vereisen in de dagelijkse praktijk van het management (Vaccaro et al., 2011; Birkinshaw, 2010; Birkinshaw et al., 2008; Volberda & Van den Bosch, 2005). Birkinshaw et al. (2008) stellen dat interne en externe actoren een belangrijke rol spelen in de totstandkoming van managementinnovatie. In de literatuur bestaat een gebrek aan aandacht voor interne en externe actoren die kunnen helpen bij de implementatie van een breed scala aan managementpraktijken, die vervolgens de prestaties van de organisatie kunnen verbeteren (Mol & Birkinshaw, 2009). Derhalve is in dit onderzoek ervoor gekozen om de rol van interne en externe “change agents” te onderzoeken. Interne “change agents” zijn medewerkers binnen het bedrijf waar de innovatie wordt geïntroduceerd. Zij hebben het vermogen kansen te herkennen en managementinnovatie na te streven en te legitimeren. Daarnaast hebben ze het vermogen het initiatief te nemen bij het motiveren, implementeren en verzamelen van organisatorische middelen (Birkinshaw et al., 2008). Externe “change agents” zijn bijvoorbeeld academici, managementgoeroes en consultants (DiMaggio, 1991). Deze “change agents” staan buiten de organisatie, maar kunnen het Managementinnovatie 2 managementinnovatieproces wel beïnvloeden. Voor interne “change agents” is het vaak moeilijk noodzakelijke veranderingen op de kaart te zetten en uit te dragen. Birkinshaw et al. (2008) geven aan dat externe “change agents” een belangrijke ondersteunende rol hebben in het realiseren van innovatie. Aangezien er pas sinds 2008 in de wetenschappelijke literatuur sprake is van een definitie en een managementinnovatiemodel (Birkinshaw et al., 2008) en managementinnovatie derhalve tot nu toe nog onderbelicht is geweest, is ervoor gekozen theorieopbouwend onderzoek te doen door middel van het toepassen van de gestructureerde case studie-methodologie van Carroll & Swatman (2000). Hiermee kan dit onderzoek bijdragen aan de ontwikkeling van theorie op het gebied van managementinnovatie. In dit onderzoek is managementinnovatie onderzocht in een tot nu toe onderbelichte context, namelijk publieke organisaties. In dit verband is ervoor gekozen om onderzoek te doen bij de gemeente Den Haag. De gemeente Den Haag is een grote, hiërarchische organisatie en bevindt zich in een dynamische en complexe omgeving. Deze onderzoekscontext maakt het mogelijk om dieper in te gaan op de invloed van de rollen van interne en externe “change agents” in het managementinnovatieproces binnen de publieke context. In dit onderzoek zijn de theoretische raamwerken van Birkinshaw et al. (2008) en Van den Bosch (2012) gecombineerd en geïllustreerd. Dit heeft geleid tot interessante nieuwe inzichten waarmee het bestaande theoretische raamwerk kan worden uitgebreid. Dit onderzoek laat zien dat de interne en externe “change agents” belangrijke rollen hebben in het managementinnovatieproces. De interne change agent speelt voornamelijk een rol bij het omarmen van ideeën en het uitdragen en het faciliteren van nieuwe managementinnovatie. Dit gebeurt neerwaarts in de organisatie, richting het midden- en frontliniemanagement en medewerkers. De interne “change agents” spelen dus een belangrijke rol binnen de uitvindingsfase en implementatiefase. De externe “change agents” spelen vooral een adviserende en verkennende rol op het gebied van organisatievernieuwing. Dit gebeurt opwaarts in de organisatie, richting midden- en topmanagement. Externe “change agents” hebben dus een belangrijke rol binnen de motivatiefase. Dit onderzoek toont aan hoe interne en externe “change agents” hun effectiviteit in het managementinnovatieproces verder kunnen vergroten. Dit onderzoek heeft laten zien dat interne en externe “change agents” een positief Managementinnovatie 3 modererende werking hebben op het managementinnovatieproces. In dit onderzoek benadrukken zowel het top-, midden- als frontliniemanagement hoe belangrijk de motivatiefase (opwaarts) en de uitvindingsfase (neerwaarts) zijn in het managementinnovatieproces. De interne en externe “change agents” spelen een belangrijke bij de totstandkoming van managementinnovatie en hebben dus een positieve invloed op de “organizational performance”. Daarnaast laat dit onderzoek zien dat de wet- en regelgeving een positief modererende werking hebben op het managementinnovatieproces. Ten slotte levert dit onderzoek een bijdrage aan de literatuur omtrent managementinnovatie en biedt het aanbevelingen voor vervolgonderzoek, die kunnen bijdragen aan een verdere verrijking van de literatuur. Met de inzichten van dit onderzoek kunnen de rollen van interne en externe “change agents” in strategische vernieuwing verder versterkt worden.