Nieuwe dimensies voor circulariteit op de campus

Aanleiding en vraagstelling Een duurzame inrichting van de gebouwde omgeving en het beperken van onze ecologische footprint worden steeds belangrijker om ook in de toekomst welvarend op een gezonde planeet te kunnen leven. Circulaire economie wordt beschouwd als een economisch systeem dat ernaar streeft om grondstoffen op een slimme manier te gebruiken en hun waarde zoveel mogelijk te behouden. Universiteiten en andere opleidingsinstituten erkennen het maatschappelijke belang van duurzaamheidsvraagstellingen en richten zich hier in hun onderwijs- en onderzoeksprogramma’s steeds meer op. Dit staat vaak los van de ontwikkeling van hun eigen campus. Deze studie legt een verbinding tussen de onderwerpen campusomgeving, gebiedsontwikkeling en circulaire economie. Het onderzoek beoogt daarbij een brug te slaan tussen de meer theoretische benadering van circulariteit enerzijds en de dagelijkse praktijk in de campusontwikkeling anderzijds. In de Nederlandse campusontwikkeling is geen sprake van een systematische toepassing van circulaire principes. Op het gebied van duurzame ontwikkeling van de fysieke campus bestaat behoefte aan de uitwerking van praktijkgeoriënteerde strategieën. Veel recente bouw- en (her)ontwikkelingsprojecten leveren inmiddels een bijdrage aan circulaire economie, maar richten zich meestal op beperkte aspecten van circulariteit en staan als pilotprojecten los van elkaar. Een integrale benadering ontbreekt. Door verder te kijken dan de grenzen van een enkel gebouw wordt gezocht naar structurele verbanden en een systematische aanpak op het niveau van het campusgebied. Dit onderzoek brengt in beeld in welke mate transformatie- en ontwikkelprocessen op een campus aansluiten bij de principes van circulariteit. Het onderzoek is daarbij gericht op universitaire campussen in Nederland. De centrale vraag in het onderzoek luidt: In welke mate en op welke manier worden principes van circulaire economie toegepast in de gebiedsontwikkeling van (universitaire) campussen bij de transformatie naar een duurzame campus? Circulaire economie en campusontwikkeling Tot op heden zijn weinig projecten in de campus- of gebiedsontwikkeling gerealiseerd, waarin circulaire principes een bepalende factor zijn. Een analyse op basis van getalsmatige feiten zal daarom niet tot relevante onderzoeksresultaten leiden. Gezien de brede probleemstelling heeft deze studie een explorerend karakter. Literatuurstudie en vooronderzoek hebben bijgedragen aan het verkrijgen van meer inzicht in de twee onderzoeksgebieden circulaire economie en campusontwikkeling en het afbakenen van deze begrippen. Uit de literatuur zijn principes van circulariteit met relevantie voor de ruimtelijke sector geïsoleerd. Om deze principes te kunnen toepassen in gebiedsontwikkelingsprocessen zijn systeemdenken, het betrekken van de verschillende levenscycli en synergie- effecten belangrijke benaderingswijzen van circulariteit. Op basis van literatuur over campusmanagement is onderzocht welke dimensies in de campusontwikkeling invloed kunnen hebben op het toepassen van circulaire principes. Voor de theoretische analyse zijn de volgende vier dimensies gebruikt:  organisatie & processen campusontwikkeling  gebruik & functie  ruimtelijke structuur & schaalniveaus gebied  fysieke structuur - stromen & materialen 6 In het theoretisch kader zijn modellen uit de gebiedsontwikkeling betrokken om circulaire principes in de campusontwikkeling te kunnen duiden. Het onderzoeksmodel (zie Figuur 0.1) legt verbanden tussen de verschillende dimensies. Door de samenhang inzichtelijk te maken, brengt het raamwerk structuur in een complex thema en biedt het de mogelijkheid op basis van de vier dimensies grip te krijgen op het onderwerp.