De rol van ruimtelijke nabijheid in een geografisch AGF cluster

Goed presterende bedrijven kunnen aantrekkingskracht hebben op andere bedrijven, wat tot een succesvolle regio kan leiden en daarmee voor een sterke concurrentiepositie zorgt. Eén van de strategieën die een rol speelt in het vraagstuk van een succesvolle regio is de clusterstrategie. De clusterstrategie heeft als doel om bedrijven in dezelfde en nauw verwante sectoren ruimtelijk dicht bij elkaar te plaatsen. Clustering is niet nieuw. De econoom Alfred Marshall heeft in zijn boek ‘’Principles of Economics’’ al diverse voordelen benoemd die bedrijven zouden kunnen hebben als ze ruimtelijk dichtbij elkaar gevestigd zijn. Marshall zijn focus lag op de industriële clusters. De voordelen hadden met name betrekking op het delen van arbeid, productiemiddelen en transport, maar ook toen gaf hij al aan dat kennis binnen deze cluster makkelijker overdraagbaar is. Porter (1998; 2000) heeft een verdieping gemaakt op het werk van Marshall en is meer gaan kijken naar de zogenoemde ‘’zachte agglomeratievoordelen’’ zoals kennisuitwisseling. Porter (2000) is van mening dat het voor een bedrijf niet alleen draait om de daadwerkelijke bedrijfsactiviteiten, maar dat de locatie en omgeving van het bedrijf een net zo belangrijke rol spelen om het bedrijf succesvol te laten zijn. Het draait in deze theorieën dus om ruimtelijke nabijheid. De laatste decennia is er uitgebreid onderzoek verricht en discussie ontstaan of deze ruimtelijke nabijheid nu wel of niet van belang is. Er zijn wetenschappers die van mening zijn dat ruimtelijke nabijheid een belangrijk rol speelt en dat het zeker voordelen oplevert, andere zijn van mening dat door de sterke ontwikkeling van de informatie- en communicatietechnologie ruimtelijke nabijheid geen of een sterk verminderde rol speelt. Er is geen eenduidige standpunt, behalve dat ruimtelijke nabijheid niet op zichzelf staat. Sectorspecifiek onderzoek is nodig, want uit eerdere onderzoeken lijkt naar voren te komen dat de rol van ruimtelijke nabijheid per sector kan verschillen (Atzema e.a., 2011). De hoofdvraag van dit onderzoek is dan ook in hoeverre stimuleert ruimtelijke nabijheid de samenwerking in een geografisch AGF-cluster? AGF staat voor aardappelen, groente en fruit. Er is specifiek gekozen voor deze sector, omdat dit een belangrijke economische motor van Nederland is. In 2015 was Nederland de op één na belangrijkste exporteur van agrarische producten in de wereld (Ruijs en Jukema, 2017). Maar de Nederlandse tuinbouwsector staat onder toenemende druk door de concurrentie uit het buitenland (Alkemade e.a., 2010). De werkgelegenheid neemt af en er is weinig innovatie en samenwerking (Van Oort, 2012). Dit kan op de lange termijn een probleem vormen voor de groeikracht en weerbaarheid van de regio, terwijl het juist zo belangrijk is om de concurrentiepositie van de regio te behouden danwel te versterken.