De veranderbereidheid van zorgprofessionals, een casestudy binnen PsyQ Rijnmond

In dit onderzoek staat de veranderbereidheid van de zorgprofessionals binnen PsyQ Rijnmond centraal. In deze samenvatting wordt kort ingegaan op de aanleiding, de onderzoeksopzet, de resultaten en de aanbevelingen van dit onderzoek. Aanleiding Organisatieverandering is een veel besproken onderwerp. Reorganisaties, fusies en overnames komen de laatste tijd veelvuldig voor. Toch blijft het slagingspercentage van dit soort organisatieveranderingen laag (Crosby, 1979; Hanson, 1993; Carr, Hard en Trahant 1996; Boonstra, 2000; Cozijnsen, 2000; Werkman, Boonstra en Bennebroek Gravenhortst, 2001). Faalfactoren van verandertrajecten kunnen in veel verschillende kenmerken van de organisatie en het veranderproces gezocht worden (Werkman et al., 2001). Binnen de wetenschap bestaat een stroming die ervan uit gaat dat het gedrag van mensen in sterke mate bepalend is voor het al dan niet slagen van een verandertraject. Mensen moeten bereid zijn om te veranderen. In dit onderzoek ga ik dan ook in op de factoren die van invloed zijn op deze veranderingsbereidheid. Onderzoeksopzet Om het onderzoeksveld af te bakenen is ervoor gekozen het onderzoek te richten op één specifieke organisatie, namelijk PsyQ Rijnmond. PsyQ Rijnmond is een jonge, professionele organisatie die zich aan het einde van een groot verandertraject bevind. Binnen deze organisatie richt het onderzoek zich op de zorgprofessionals en hun direct leidinggevenden. In dit onderzoek wordt ingegaan op de invloed van de motivationele krachten (Metselaar & Cozijnsen, 2005) op de veranderbereidheid van de zorgprofessionals. Aan de hand van de theorie van Kotter (2002) wordt ingegaan op de invloed die de kenmerken van het veranderproces op de veranderbereidheid hebben. Tevens wordt nagegaan of het type zorgprofessional van invloed is op de manier waarop het veranderproces ervaren is en op de veranderbereidheid. Als laatst wordt gekeken naar het verband tussen de veranderbereidheid van de zorgprofessional en het daadwerkelijke verandergedrag dat getoond wordt. Op basis hiervan luidt de centrale onderzoeksvraag: In welke mate heeft het type zorgprofessional en de manier waarop het veranderproces ervaren is invloed op de veranderbereidheid en het verandergedrag van de zorgprofessionals binnen PsyQ Rijnmond en wat leren deze inzichten ons over het veranderproces van PsyQ Rijnmond en over toekomstige gelijksoortige veranderprocessen? Om deze vraag te kunnen beantwoorden heeft allereerst een literatuuronderzoek plaatsgevonden. Naar aanleiding van deze theorieën zijn verwachtingen (hypothesen) geformuleerd. Om deze hypothesen te kunnen toetsen zijn de variabelen vertaald naar een meetinstrument op basis van de theorie van Maister (1997) over type professionals, het DINAMO- model van Metselaar & Cozijnsen (2005) en the Change Insight Tool van _____________________________________________________________________________ Wietske Roovers Pagina 4 van 93 Kotter (2002). Onder de zorgprofessionals binnen PsyQ Rijnmond is vervolgens een enquête uitgezet. Van de 150 zorgprofessionals hebben 77 professionals de enquête ingevuld, waarvan 61 in zijn geheel. Na veel inspanning bleek dit de hoogst haalbare respons. Onderzoeksresultaten Uit de analyse van de kwantitatieve gegevens blijkt dat de motivationele krachten een positieve invloed hebben op de veranderbereidheid en het verandergedrag van de zorgprofessionals. Voornamelijk de krachten ‘emoties die de verandering oproept’ en ‘emotionele betrokkenheid bij de verandering’ kennen een sterk positief verband met de veranderbereidheid. Opvallend is dat wanneer er gekeken wordt naar het daadwerkelijke verandergedrag, de motivationele krachten ‘meerwaarde van de verandering’ en ‘emotionele betrokkenheid bij de verandering’ de sterkste positieve verbanden tonen. Ondanks het feit dat veranderbereidheid en verandergedrag sterk met elkaar samenhangen zijn er toch verschillen in de motivationele krachten die het sterkst van invloed zijn op deze variabelen. Het onderzoek toont tevens aan dat hoe meer stappen de zorgprofessional tijdens het verandertraject positief ervaren heeft, hoe meer veranderingsbereid de zorgprofessional is. Uit de correlatieanalyse blijkt dat voornamelijk de stappen 1: Urgentiebesef vestigen, 3: Een visie en strategie ontwikkelen en 4: De veranderingsvisie communiceren een sterk positief verband hebben met de veranderbereidheid. Ook deze drie stappen hebben net als de motivationele krachten, die het sterkst van invloed zijn, met emoties te maken. Dit onderzoek bevestigt hoe belangrijk emoties zijn als het gaat om de veranderbereidheid en het verandergedrag van zorgprofessionals. Het type zorgprofessional blijkt statistisch gezien geen invloed te hebben op de veranderbereidheid en op het ervaren van het veranderproces. Zoals al aangegeven, wordt wel aangetoond dat de veranderbereidheid en het verandergedrag positief met elkaar samenhangen. Hoe hoger de veranderbereidheid van de zorgprofessional, hoe meer hij/zij zich ook daadwerkelijk actief inzet om de verandering in te voeren. Aanbevelingen Om de veranderbereidheid en het verandergedrag van de zorgprofessionals bij toekomstige gelijksoortige verandertrajecten positief te beïnvloeden, is de aanbeveling om er als organisatie naar te streven dat de emoties die de verandering oproept en de emotionele betrokkenheid bij de verandering positief zijn. Dit kan door te kiezen voor een coachende benadering waarbij er open gesprekken en groepsgesprekken plaatsvinden, waarbij zowel ingegaan wordt op het bedreigende karakter, als op de (persoonlijke) kansen en uitdagingen van de verandering. Daarnaast is het noodzakelijk dat de meerwaarde van de verandering duidelijk is voor de zorgprofessionals. Het nut en de noodzaak om te veranderen kan bijvoorbeeld toegelicht worden in een open gesprek, tijdens een workshop of via een brandbrief. De complexiteit van de verandering moet inzichtelijk gemaakt worden door het proces op te delen in kleine blokken waar duidelijke veranderdoelen, taken en verantwoordelijkheden aan _____________________________________________________________________________ Wietske Roovers Pagina 5 van 93 gekoppeld zijn. Het veranderproces moet bestaan uit een helder stappenplan met tussentijdse doelen en mijlpalen. Noodzakelijk is dit stappenplan tijdig te communiceren naar de zorgprofessionals via werkbesprekingen, informatiebijeenkomsten, workshops of nieuwsbrieven. Tevens moeten de stappen, zoals Kotter (2002) deze beschrijft, tijdens het veranderproces zo goed mogelijk worden uitgevoerd. Urgentiebesef creëren is hierbij het belangrijkste, maar ook een duidelijke visie, strategie en een goede communicatie is van groot belang. Voor een goede communicatie is het belangrijk dat de communicatielijnen op orde zijn. Het veranderteam wat de verandering leidt moet gevormd worden met de juiste personen die voldoende vertrouwen hebben in de organisatieverandering en vertrouwen krijgen van de zorgprofessionals. Om zoveel mogelijk zorgprofessionals mee te krijgen met de verandering en sceptici de mond te snoeren kan het best gestart worden met projecten die snel zichtbare successen boeken. Maar het belangrijkste wat op basis van de resultaten van dit onderzoek naar voren is gekomen blijven de emoties. De emoties blijken het belangrijkst te zijn wanneer het gaat om de veranderbereidheid en het verandergedrag van de zorgprofessionals. Managers moeten dus minstens zoveel aandacht besteden aan de emotionele lading die de verandering met zich mee brengt als aan de inhoud van de verandering. Door tijdens een soortgelijk veranderproces rekening te houden met deze factoren kan ervoor gezorgd worden dat de veranderbereidheid en het daadwerkelijke verandergedrag van de zorgprofessionals vergroot wordt.