Angela Merkel: van Mädchen en Mutti tot Powerfrau Een analyse van de beeldvorming van Angela Merkel in de Britse en Nederlandse dagbladpers ten tijde van de Duitse verkiezingen van 2017

Op 24 september 2017 werd Angela Merkel voor de vierde keer gekozen als bondskanselier van Duitsland. Dit ging niet zonder slag of stoot: extreemrechtse partij Alternative für Deutschland behaalde veel stemmen en Merkels partij de CDU boekte de grootste nederlaag sinds 1949. De verkiezingsuitslag weerspiegelt het gekantelde beeld dat al langer over Merkel bestond. Waar zij eerder op handen werd gedragen in zowel binnen- als buitenland, klonken er in de aanloop naar de verkiezingen veel negatieve geluiden. Binnen deze context van veranderde populariteit van de Duitse politicus is het interessant te bekijken welk beeld nu van Merkel wordt geschetst in de dagbladenpers. In dit onderzoek is dan ook bekeken hoe Angela Merkel werd geportretteerd in de drie weken vóór en de week na de Duitse verkiezingen van 2017 in de Nederlandse en Britse kranten. Er is gekozen voor een comparatief onderzoek naar deze twee landen omdat zij historisch en politiek gezien ver uit elkaar liggen, niet alleen wat betreft relatie met Duitsland, maar ook in hun houding tegenover Europa. Er wordt hiervoor een kwalitatieve onderzoeksmethode gebruikt, waarbij een inhoudsanalyse is uitgevoerd op 60 dagbladartikelen. Binnen deze analyse wordt er, naast het verschil tussen Nederland en Groot-Brittannië, tevens gekeken naar het verschil in beeldvorming tussen populaire en kwaliteitskranten. Uit de analyse is gebleken dat Merkel wordt geportretteerd als standvastige, terughoudende vrouw, die als anker van stabiliteit wordt gezien in een onrustige wereld vol instabiele mannelijke leiders. Daarbij wordt zij vaak als boegbeeld van Europa gepresenteerd, en wordt zij nog steeds vaak in één adem genoemd met haar beroemde ‘Wir schaffen das’-beleid uit 2015. In relatie tot dit laatste wordt zij ook gekoppeld aan het idee van schuld en verraad. Merkel is een van de weinige grote vrouwelijke leiders van wereldformaat, en het valt dan ook op in de resultaten dat haar ‘vrouw-zijn’ geen grote (beperkende) rol speelde in de beeldvorming over haar persoon. Ze krijgt daarentegen juist eigenschappen toegewezen die gebruikelijk aan het masculiene gender worden toegeschreven, en lijkt daarmee als vrouw de masculiene hegemonie te bevechten en tegen de gebruikelijke genderrelatie (en in zekere mate –hiërarchie) in te gaan. De verschillen die bestaan tussen de Britse en Nederlandse dagbladpers zijn grotendeels af te leiden uit de bestaande (politieke) verschillen tussen de landen, en de manier waarop zij tegen Europa aankijken. Verder is duidelijk geworden dat de Nederlandse pers in een iets neutralere toon over de Duitse bondskanselier schrijft dan de Britse, en dat vooral de verschillen tussen de Britse kwaliteitspers en tabloids duidelijk waarneembaar zijn. Vooral in relatie tot de vluchtelingenproblematiek en Brexit laten de laatste zich vaak negatief uit over Merkel.