FAÇADE VAN NATIONALISME - Nationale identiteit op de nijverheidstentoonstelling in Dordrecht, 1897

Het meest in het oog springende onderdeel van de Nationale Tentoonstelling van Nijverheid en Kunst te Dordrecht 1897, was het marktplein ‘Oud-Dordt. Dit was een van karton gebouwd marktplein waar oude Dordtse gebouwen te zien waren. De originele gebouwen waren al voor 1897 gesloopt of helemaal veranderd qua aanzicht. Het is opmerkelijk dat een regionaal georiënteerde attractie het hoogtepunt was van een nationale nijverheidstentoonstelling. In de tentoonstelling was dan ook een ‘strijd’ gaande tussen het nationale en regionale narratief. In dit onderzoek is gekeken welke ideeën er over nationale identiteit werden geproduceerd in de Nationale Tentoonstelling van Nijverheid en Kunst te Dordrecht 1897. Hierbij heb ik verschillende facetten van de tentoonstelling geanalyseerd: het publiek en de bruikleengevers, de tentoonstelling, Oud-Dordt, de geschreven publicaties over de tentoonstelling en de tentoonstellingsposters. De Dordrechtsche nationale nijverheidstentoonstelling is het resultaat van een grotere ontwikkeling op het gebied van historisch cultuur in de negentiende eeuw. Dit was een eeuw waarin nieuwe historische infrastructuren ontstonden die gebruikt werden voor de verspreiding van historische kennis in de samenleving. Hierdoor kreeg de geschiedenis onder andere een prominentere rol in de openbare ruimte. Via de nieuwe infrastructuur werden ook nieuwe ideeën over de nationale identiteit verspreid. In de nationale nijverheidstentoonstellingen kwamen de historische kennis en nationale identiteit samen. Deze tentoonstellingen hadden van oorsprong een sterk nationalistisch karakter. Gedurende de negentiende eeuw werd de oude kunstnijverheid een steeds belangrijker onderdeel van deze tentoonstelling. Tegelijkertijd was er in Nederland sprake van een groeiende interesse in volkscultuur, regionale identiteit. Tegen het einde van de negentiende eeuw werden de volksculturen gemusealiseerd en tentoongesteld op onder andere nijverheidstentoonstellingen. De nationale nijverheidstentoonstellingen waren onderdeel van de herinneringscultuur van de negentiende-eeuwse Nederlandse samenleving. Uit het onderzoek blijkt dat de regionale elementen in de tentoonstelling voornamelijk werden gebruikt om een nieuw nationaal narratief te creëren. De aanwezigheid van ‘Oud-Dordt’ is op twee manier te verklaren. Enerzijds waren de historische straten eind negentiende eeuw een standaard ‘attractie’ bij zowel de nijverheidstentoonstellingen als de wereldtentoonstellingen. Daarnaast werd ‘Oud-Dordt’ gebruikt om een lokaal probleem aan de kaak te stellen, de afbraak van oude typische Dordtse gebouwen, en daar een nationaal probleem van te maken. Dit deden ze door de oude Dordtse gebouwen te promoten als typische zeventiende-eeuwse gebouwen. Dit was voor de negentiende-eeuwers een belangrijke periode uit hun geschiedenis. Op deze manier werd in de nationale nijverheidstentoonstelling te Dordrecht van het Dordtse regionale erfgoed nationaal erfgoed gemaakt. Het oude Dordrecht werd een verbeelding van het oude Nederland en onderdeel van de Nederlandse identiteit.