TECHNIEK EN ETHIEK IN PUBLIEK

De opkomst en steeds bredere beschikbaarheid van innovatieve digitale technieken als blockchain, big data analyse en smart city sensordata geeft overheden de kans om hun dienstverlening te verbeteren en werkwijzen fundamenteel te innoveren. Tegelijkertijd heeft de toepassing hiervan grote potentiële impact op het leven van burgers, terwijl er nog maar beperkt ervaring is met de positieve en negatieve ethische gevolgen hiervan. Zo kunnen onverhoopt rechten en belangen van burgers geschonden worden. De kans hierop kan worden verkleind als overheidsprofessionals bij het ontwerp van de toepassing van zulke techniek een ethische toets uitvoeren. Door de geplande ontwerpkeuzes in een vroeg stadium langs een normatief/moreel kader leggen kunnen (potentiële) risico’s en gevolgen in kaart worden gebracht en mitigerende maatregelen worden bepaald. Daarmee wordt ook bijgedragen aan de verantwoording van het gevoerde beleid. Bestaande methoden hiervoor schieten echter op een aantal punten tekort. Om het doen van zo’n toets mogelijk te maken is in dit onderzoek een methode voor het doen van een Public Ethical Impact Assessment ontwikkeld, vanuit een meta-analyse van bestaande waardenkaders en ontwerpeisen uit de literatuur, rekening houdend met de bijzondere rol en positie van overheden. Deze PEIA toetst de inzet van innovatieve technieken aan een omvattende lijst van 19 waarden en helpt publieke professionals om deze inzet meer ethisch te herontwerpen. De validiteit en praktische bruikbaarheid van deze methode zijn vervolgens in de praktijk getoetst en op basis hiervan zijn verbetermogelijkheden geïdentificeerd. De verwachting is dat dit PEIA in diverse projectmatige contexten op verschillende overheidsniveaus zijn praktische waarde zal bewijzen en kan bijdragen aan de morele legitimiteit en verantwoording van overheidshandelen.