Naar een objectief verdeelmodel voor de jeugdzorg

Vanaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor het leveren van jeugdzorg. Vanuit het door de Rijksoverheid beschikbaar gestelde gemeentefonds krijgen gemeenten een budget om deze jeugdzorg te bekostigen. Omdat het bedrag dat gemeenten aan jeugdzorg uitgeven per gemeente verschilt, en niet van tevoren kan worden vastgesteld, wordt het budget dat een gemeente krijgt voor het uitvoeren van haar jeugdzorgtaken berekend via het Objectief verdeelmodel. In dit model wordt aan de hand van indicatoren voorspeld hoeveel budget een gemeente ongeveer nodig heeft om haar taken op het gebied van jeugdzorg uit te voeren. Belangrijk hierbij is dat gemeenten in staat moeten zijn om een gelijkwaardig voorzieningenniveau te realiseren. In de praktijk blijkt dat de werkelijke kosten die gemeenten besteden aan jeugdzorg lang niet altijd overeenkomen met het bedrag dat ze vanuit de Rijksoverheid krijgen. Enerzijds claimen veel gemeenten onvoldoende budget te krijgen om alle jeugdzorg in een gemeente te kunnen bekostigen, terwijl andere gemeenten juist een deel van het budget overhouden. Er zijn diverse mogelijke verklaringen voor deze verschillen tussen gemeenten. Een mogelijke verklaring is dat de indicatoren die worden gebruikt in het huidige verdeelmodel niet in staat zijn om een goede voorspelling te geven van de kosten die een gemeente ongeveer besteedt aan jeugdzorg. In dit onderzoek wordt onderzocht in welke mate de indicatoren uit het huidige verdeelmodel, aangevuld met andere indicatoren die mogelijk een rol spelen bij het verklaren van de verschillen tussen gemeenten, deze verschillen tussen gemeenten verklaren. De verschillen tussen gemeenten in het gebruik van jeugdhulp en de gemiddelde kosten aan jeugdzorg per minderjarige inwoner blijken groot te zijn. Als gekeken wordt naar het verschil tussen de kosten die een gemeente besteedt voor jeugdzorg en de inkomsten die zij hiervoor krijgt vanuit het gemeentefonds, zijn de verschillen tussen gemeenten minder groot dan bij het gebruik en de kosten van jeugdzorg. Dit neemt niet weg dat de verschillen tussen gemeenten nog steeds aanzienlijk zijn. Vervolgens wordt gekeken naar de factoren die deze verschillen verklaren. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen omgevingsfactoren (factoren waarvan verwacht wordt dat ze de kans op het gebruik van jeugdzorg kunnen beïnvloeden), en inhoudelijke factoren (factoren die betrekking hebben op het inhoudelijke aspect van de geleverde jeugdzorg). Ook wordt er naar de boekingsverschillen gekeken: dit zijn verschillen in de wijze waarop gemeenten hun jeugdzorg-gerelateerde kosten plaatsen in hun financiële stukken. Vooral de omgevingsfactoren, en in mindere mate de inhoudelijke factoren, blijken een grote rol te spelen bij het verklaren van de verschillen tussen gemeenten. De onderzochte factoren verklaren een groot deel van de verschillen in het gebruik en de kosten van jeugdzorg. Als gekeken wordt naar het verklaarde verschil tussen de uitgaven aan jeugdzorg en de inkomsten hiervoor vanuit het gemeentefonds, zijn de verschillen tussen gemeenten minder groot, maar nog steeds aanwezig. Met de uitkomsten van de regressieanalyse die deze verschillen aantoont kan een model worden opgesteld waarmee een deel van deze verschillen tussen gemeenten kan worden gecorrigeerd. Vervolgens wordt dit model per gemeente doorgerekend, uit de uitkomsten blijkt dat het verschil tussen de uitgaven aan jeugdzorg en het bedrag dat een gemeente krijgt om haar jeugdzorgtaken uit te voeren, gemiddeld halveert. 4 Aan de hand van dit onderzoek kan de conclusie worden getrokken dat het mogelijk zou moeten zijn om door aanpassingen aan het huidige verdeelmodel de verschillen tussen gemeenten wat betreft de inkomsten en uitgaven aan jeugdzorg te verminderen. Om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen hoe dit gerealiseerd kan worden, is verder onderzoek nodig. Dit onderzoek zal eindigen met suggesties voor verder onderzoek.