Kijkers, het zijn net mensen

Debatten over de invloed van tv-programma’s richten zich voornamelijk op negatieve effecten in de vorm van gedevalueerde waarden en normen. Dit terwijl televisie, juist als amorele handelingen getoond worden, ook een positieve boodschap zou kunnen verspreiden. Dit onderzoek is een aanzet tot een positieve benadering van tv-effecten met betrekking tot moraal. Betoogd wordt dat tv-series, waarin de morele juistheid van personages bepaald wordt door hun handelen, kijkers in staat stelt na te denken over morele dilemma’s. Door morele dilemma’s te zien en er over na te denken kunnen kijkers iets leren over hun eigen morele standpunten en moraal in het algemeen. Tv-series waarin morele dilemma’s een aanzienlijke rol spelen en de morele juistheid van protagonist niet bepaald wordt door zijn functie, maar door zijn handelen, vallen binnen het genre van existentieel drama. Misdaadserie 24 is ook zo’n serie. Terreurbestrijder en protagonist, Jack Bauer, is weliswaar de held in 24, maar dat betekent niet dat zijn handelen altijd moreel juist is. Dit onderzoek richt zich op de vraag hoe fans van 24 omgaan met de morele spanning die ontstaat als hun held, Jack Bauer, amoreel handelt. De primaire focus ligt bij de manier waarop vijf fans van 24 de personages en hun handelingen beoordelen c.q. moreel evalueren. Alvorens de fans te interviewen is een aflevering van 24 middels de WOW-procedure geanalyseerd. Deze narratieve analyse maakt het mogelijk uitspraken te doen over de waardetegenstelling in tv-series. Hierdoor was het mogelijk de fans van 24 uitgebreid te ondervragen met betrekking tot de significante morele dilemma’s die in aflevering 12 uit seizoen 2 van 24 voorkomen. De hoofdvraag van het onderzoek: Vertoont morele evaluatie door fans van 24 een patroon, kon alleen beantwoord worden door morele evaluatie nader te onderzoeken. Hiertoe is vooronderzoek uitgevoerd naar aspecten die de beoordeling van kijkers beïnvloeden. Hieruit zijn drie aspecten (personages, elaboration en closeness) naar voren gekomen. Door tijdens de interviewanalyse te focussen op die drie aspecten werd inzichtelijk hoe fans van 24 moreel evalueren. Het blijkt dat het oordeel van kijkers door een groot aantal aspecten beïnvloed wordt. Uit deze aspecten komt een patroon naar voren. Het blijkt dat kijkers consequent en actief het gedrag van hun favoriete personages goed praten en het gedrag van niet-favoriete personages afkeuren. Zo voorkomen de fans twee vormen van disbalans. Enerzijds een disbalans waarin hun favoriete hoofdpersonages amorele/slechte dingen doen en anderzijds een disbalans waarin niet-favoriete personages goede dingen doen. De aspecten van morele evaluatie vormen de middelen die kijkers hiertoe gebruiken. Welke personages favoriet zijn en vervolgens als moreel juist of onjuist worden beoordeeld volgt uit de narratieve structuur van 24. De conclusie eindigt met een aantal constateringen. Ten eerste dat fans van 24 met een belang kijken: ze willen de serie en de hoofdpersonages blijven waarderen. Ten tweede wordt gesteld dat men kijkers niet kan negeren als men media-effecten in kaart wil brengen. Ten derde dat kijkers mogelijks iets over moraal kunnen leren, maar dat er ook indicaties zijn dat morele dilemma’s als vermaak dienen.