Wat na de digitalisering?

Vanuit verschillende onderzoeken, politieke voorstellen en nieuwsbronnen is gebleken dat gemeenten steeds meer digitaal zullen gaan worden. Digitale dienstverlening en wensen van voormalig bewindspersonen om gehele digitale integraliteit zijn tegenwoordig niet ongebruikelijk. Ondanks deze sterke wensen tot een meer digitale gemeente, is het geen vanzelfsprekendheid dat een dergelijke wens tot het meer digitaliseren van de gemeente ook daadwerkelijk in overeenstemming is met de wensen van de medewerkers. In dit onderzoek is onderzocht of de mate van blootstelling aan digitale technologieën en ICT-toepassingen binnen de uitvoering van de werkzaamheden leidt tot een hogere mate van arbeidssatisfactie dan wel een hogere mate van vertrekgeneigdheid. Daarnaast is onderzocht of er nog steeds sprake is van al eerder onderzochte significante beïnvloeding van determinanten zoals tevredenheid met salaris en tevredenheid over het management en de leidinggevende bij administratief en financieel personeel binnen Nederlandse gemeenten. Dit heeft uiteindelijk geleid tot de volgende hoofvraag: In welke mate heeft het digitaliseren en automatiseren van werkprocessen invloed op de arbeidssatisfactie en vertrekgeneigdheid onder administratief personeel van (middel)grote gemeenten in Nederland? Om te onderzoeken wat het effect is van digitalisering en automatisering bij administratief en financieel personeel van Nederlandse gemeenten, is allereerst een literatuuronderzoek uitgevoerd om te kijken naar wat er binnen de huidige sociale wetenschap al bekend is over de gevolgen van digitalisering en automatisering op zowel arbeidssatisfactie als vertrekgeneigdheid. Daaropvolgend is een kwantitatief onderzoek uitgevoerd bij zes verschillende middelgrote en grote gemeenten, waar intern vragenlijsten zijn uitgezet met als doel confrontatie van en aanvulling op de bevindingen vanuit het literatuuronderzoek. Daaropvolgend werd een tiental hypothesen geformuleerd om zodoende de bevindingen uit het literatuuronderzoek te kunnen toetsen. Bij uiteindelijk 154 administratief en financiële medewerkers is door middel van een vragenlijst gevraagd naar de intensiteit van ICT-toepassingen en automatiseringssystemen, tevredenheid over het salaris, management en leiderschap, de carrièremogelijkheden, computerinteresse, technologische controlemogelijkheden op arbeidssatisfactie en vertrekgeneigdheid. In dit onderzoek is dus verwacht dat de mate van digitalisering en automatisering binnen de uitvoering van de werkzaamheden van invloed zal zijn op zowel de arbeidssatisfactie als de vertrekgeneigdheid. 4 Wat na de digitalisering? | RUBEN SAUVEUR De door middel van de vragenlijst verkregen data is met behulp van meervoudige stapsgewijze regressieanalysen en een extra mediatieanalyse onderzocht. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat sprake is over een significant negatieve relatie tussen digitalisering en vertrekgeneigdheid. Vanuit de resultaten is gebleken dat een hogere mate van digitalisering zal zorgen voor een verlaging van de vertrekgeneigdheid onder de onderzochte doelgroep. Administratief en financieel personeel zal dus minder snel geneigd zijn te vertrekken wanneer sprake is van een hogere mate van blootstelling aan technologie en ICT-applicaties. Eveneens is gebleken dat tevredenheid over het salaris en de ontwikkelingsmogelijkheden significant negatief gerelateerd zijn aan vertrekgeneigdheid. Werknemers zijn dus minder snel geneigd de organisatie te verlaten wanneer tevredenheid heerst over beide factoren. Tot slot heeft het toevoegen van de controlevariabele organisatieverblijftijd geleid tot een significant positieve relatie met vertrekgeneigdheid. Met betrekking tot arbeidssatisfactie is geen significante relatie gevonden met digitalisering. Ondanks de afwezigheid van een significante relatie tussen arbeidssatisfactie en vertrekgeneigdheid is wel sprake geweest van significant positieve beïnvloeding door een ander viertal determinanten, namelijk: tevredenheid over de kwaliteit van het management en leiderschap, het salaris, en zowel carrièreontwikkeling als perspectief. Met betrekking tot vervolgonderzoek kan fijnmaziger worden onderzocht hoe het concept digitalisering en met name de intensiteit ervan ruimer kan worden geoperationaliseerd evenals het technologische controlemogelijkheden, om zodoende nogmaals te testen of sprake kan zijn van een interactie-effect op de relatie tussen digitalisering en arbeidssatisfactie en vertrekgeneigdheid. Verder is het van belang voor gemeenten om aan de hand van de resultaten van dit onderzoek te zorgen voor voldoende ontwikkelingsmogelijkheden op het gebied van de eigen carrière, in de vorm van taakverbreding en taakverruiming door het helder managen van de wederzijdse verwachtingen tussen de gemeenten en de administratief en financieel medewerker. Ook dient de gemeente de focus te leggen op goed werkgeverschap en het toepassen van prestatiebeloning voor administratief en financieel medewerkers die al langer in dienst zijn van de organisatie, om zodoende uitstroom richting de private sector te beperken.