Governance capaciteiten binnen het energietransitie-proces

De energietransitie is een mondiale opgave met een hoge prioriteit die voor een groot deel vorm krijgt op het regionale en lokale schaalniveau. Als gevolg hiervan zien Nederlandse gemeenten zich gesteld voor de uitdaging om de gebouwde omgeving in hun steden en dorpen te verduurzamen. Om te komen tot een dergelijke duurzame stad zijn governance capaciteiten nodig. De aanwezigheid van de juiste capaciteiten in het netwerk van lokale stakeholders is immers een voorwaarde voor het op effectieve wijze aanpakken van deze complexe uitdaging. Omdat transities politiek en bestuurskundig gezien zeer lange trajecten beslaan is het echter ook belangrijk om inzicht te hebben in de procesmatige invloed van deze governance capaciteiten. Met andere woorden: hoe beïnvloeden governance capaciteiten het proces van energietransitie op lokaal niveau? Deze vraag staat dan ook centraal in dit onderzoek. Om tot de beantwoording van deze onderzoeksvraag te komen zijn governance capaciteiten in kaart gebracht. Hierbij zijn twee soorten capaciteiten geïdentificeerd. Ten eerste transformative capacities, capaciteiten die het vermogen van actoren omvat om innovaties en andere vernieuwingen mogelijk en zichtbaar te maken en deze breder te verankeren in bestaande structuren en praktijken. Hieronder vallen twee dimensies, namelijk 1) het mogelijk en zichtbaar maken van de creatie van innovaties/vernieuwingen en 2) het verankeren van deze innovaties/vernieuwingen in de context. Ten tweede orchestrating capacities, capaciteiten die het vermogen tot uitdrukking brengen om multi-actor processen te coördineren en hierbij idealiter synergiën te bevorderen en compromissen en conflicten te minimaliseren. Hieronder vallen drie capaciteitscategorieën, namelijk 1) het zorgdragen voor stadsbrede strategische koppeling en afstemming, 2) het bemiddelen over schaalniveaus en sectoren heen en tot slot 3) het creëren van een kansrijke context. Om deze vraag te onderzoeken is gebruik gemaakt van een casestudy, waarbij de stad Den Haag en haar (lokale) stakeholders centraal staan. Vijftien interviews zijn afgenomen met in totaal achttien verschillende respondenten, waaronder gemeentelijk ambtenaren, beleidsmedewerkers en uitvoerende professionals bij woningbouwcorporaties, netbeheer en energieleverancier en verschillende bewoner-respondenten. De verschillende dimensies blijken via verschillende procesindicators invloed uit te oefenen op het energietransitie-proces. Zo heeft het mogelijk en zichtbaar maken van de creatie van vernieuwingen een sterk effect op het boeken van kleine overwinningen en helpt daarmee met het realiseren van inhoudelijke voortgang gedurende het proces. Het verankeren van vernieuwingen/innovaties in de context heeft echter juist een sterk effect op het creëren van draagvlak voor het proces, waardoor het een randvoorwaarde kan vormen voor de start van een gezamenlijk proces. Daarnaast heeft deze dimensie een sterk effect op het realiseren van procesversnelling, waardoor deze dimensie kan helpen bij het reduceren van de benodigde tijd voor het realiseren van de gemeente brede doelstellingen. De derde dimensie, strategische koppeling en afstemming, heeft een sterk effect op het creëren/stimuleren van doorgaande interactie tussen partijen en kan daarom een belangrijke rol spelen bij het in stand houden van het gezamenlijke transitieproces. De afwezigheid van deze dimensie kan echter juist de kans op hindernissen/stagnaties in het proces vergroten. Ten vierde heeft bemiddeling over schaalniveaus en sectoren heen met name een sterk effect op het creëren of in stand houden van doorgaande interactie tussen de verschillende betrokken actoren in het proces en draagt (onder andere via deze doorgaande interactie) ook bij aan het boeken van kleine overwinningen waardoor inhoudelijke progressie geboekt wordt in het proces. Tot slot heeft het creëren van een context van kansen met name een sterk effect op het creëren van draagvlak, waardoor het helpt eerder afwezige actoren, zoals bewoners, bij het proces te betrekken. Daarnaast blijkt het creëren van de context van kansen ook daadwerkelijk het boeken van kleine overwinningen te bevorderen waardoor vooruitgang in het proces geboekt wordt.