Constructieve journalistiek in het klimaatdebat Een onderzoek naar nieuwe routines toegepast op klimaatverandering in Nederlandse kranten

In deze thesis werd onderzocht in welke mate constructieve journalistiek een rol speelde in het Nederlandse klimaatdebat tussen 2015 en 2020. Constructieve journalistiek is een relatief nieuwe stroming in de media die probeert te breken met genormaliseerde routines in de journalistiek die leiden tot een negativiteitsbias in nieuws. Zodoende proberen journalisten die deze zienswijze hanteren de positie van de burger in een democratie te versterken en het maatschappelijk debat op een positieve manier te stimuleren. Deze thesis probeert daarmee een bijdrage te leveren aan de kennis over de mogelijkheden tot publieke opinievorming in het Nederlandse klimaatdebat. Centraal in dit onderzoek stond de onderzoeksvraag: “In welke mate wordt door Nederlandse media constructieve journalistiek toegepast in de verslaggeving van het klimaatdebat?” Voor het beantwoorden van de onderzoeksvraag is een kwantitatieve inhoudsanalyse over 515 krantenartikelen uit populaire en kwaliteitskranten uitgevoerd, waarbij een nieuw analyseframework is opgebouwd op basis van de gedrags- en communicatiewetenschappelijke literatuur over de uitvoering van constructieve journalistiek. Dit framework vergeleek de aanwezigheid van constructieve en klassiek negatieve elementen als nieuwsselectie, brongebruik en framing en combineerde deze elementen vervolgens tot een samengestelde variabele die de mate van constructiviteit in verschillende sets artikelen mat. Op basis hiervan konden vergelijkingen gemaakt worden tussen de mate waarin constructiviteit voorkwam in populaire en kwaliteitskranten en welke aspecten van de klimaatdiscussie wel of niet in een constructieve vorm beschreven werden. Voor dit laatste werd een topic model uitgevoerd dat de verschillende subthema’s in het Nederlandse klimaatdebat identificeerde. Als belangrijkste uitkomst laat dit onderzoek zien dat constructieve journalistiek wel degelijk aanwezig was in het Nederlandse klimaatdebat, maar in frequentie van voorkomen duidelijk ondergeschikt was aan klassieke negatieve journalistiek. Ook werd vastgesteld dat zogeheten kwaliteitskranten meer dan populaire kranten constructieve journalistiek bedreven binnen het klimaatdebat. Tot slot werd constructieve journalistiek vooral toegepast op de koppeling tussen klimaatverandering en onderwerpen die affiniteit met technologie hebben en in mindere mate ook met ontwikkelingen in de staat van klimaatverandering zelf. Constructieve journalistiek werd tevens vaker bedreven in een oplossingsgerichte vorm dan in een vorm die specifiek gericht was op het betrekken van het publiek in het maatschappelijk debat. De resultaten van deze thesis laten zien dat constructieve journalistiek op verschillende plekken in de media in een andere hoedanigheid wordt bedreven en dat er mogelijkheden zijn om bepaalde aspecten van het klimaatdebat constructiever te benaderen. Deze kennis draagt daarmee bij aan de algehele kennis van de staat van constructieve journalistiek in het Nederlandse medialandschap.