Het ontwerpen van beleidsvorming. Een evenwichtsoefening.

In Nederland groeit het streven om de arbeidsmarkt inclusiever te maken. Ook de regering heeft op dit vlak initiatief genomen. In 2015 trad de Participatiewet in werking. Deze wet herstructureerde het beleidsveld rond de inclusieve arbeidsmarkt. De wet is erop toegespitst om meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te krijgen bij reguliere werkgevers. Het nieuwe beleid kent echter nog wel gebreken. Niet alle doelen die de overheid zichzelf heeft opgelegd zijn gehaald. Ook is een belangrijk vernieuwingsvoorstel niet gerealiseerd. Op nationaal, regionaal en lokaal niveau bestaan er dan ook meerdere initiatieven om het beleid te verbeteren. Dit gaat echter niet zonder slag of stoot. Het beleidsveld is complex en beleidsvormingsprocessen zijn weerbarstig. Zo is een nationaal initiatief gestopt omdat hier onvoldoende draagvlak voor was. Beleidsmakers proberen beleid nu meer met innovatieve wijze vorm te geven. Dit doen zij steeds vaker via “interactieve” beleidsvormingsprocessen waarbij meerdere belanghebbenden worden betrokken om beleid in samenspraak vorm te geven. Dit onderzoek is een kwalitatieve casusstudie over één van deze interactieve beleidsvormingsprocessen. Het analyseert het ontwerp van dit beleidsvormingsproces. Hiermee operationaliseert het onderzoek een variabele met praktische waarde. Het ontwerp kan immers gepland en uitgestippeld worden. Het is een aspect waar beleidsvormers controle op kunnen uitoefenen. Dit onderzoek analyseert hoe het ontwerp van het beleidsvormingsproces de houding van belanghebbenden beïnvloedt. De houding van belanghebbenden bleek al eerder van cruciaal belang binnen het beleidsveld. Er bestaan binnen het beleidsveld diverse afhankelijkheidsrelaties tussen de overheid en de belanghebbenden. Succesvol beleid valt of staat daardoor mede door de houding en steun vanuit belanghebbenden. Het ontwerp van het beleidsvormingsproces bleek van wezenlijke invloed op de houding van belanghebbenden. Het droeg bij diverse belanghebbenden positief en negatief bij aan de houding tegenover beleid. In alle gevallen kwam dit doordat het beleidsvormingsproces ‘interactief’ was, of juist niet interactief genoeg was. Dit onderzoek wijst echter ook uit dat een ‘interactief’ ontwerp niet zonder meer geschikter is dan een conventioneel ‘klassiek’ ontwerp. Belanghebbenden dichten aan beide stijlen verschillende kwaliteiten toe. Het onderzoek zoomt in op elf ontwerpkeuzes. Het laat zien dat er bij diverse keuzes spanningen bestaan tussen verschillende kwaliteiten. Een interactieve stijl stimuleert bijvoorbeeld de gepercipieerde representativiteit, terwijl dit ten koste zou gaan van gepercipieerde efficiëntie. De laatstgenoemde werd juist geassocieerd met een klassieke stijl. De ontwerper heeft daardoor de taak om bij iedere ontwerpkeuze een balans op te maken: Welke evenwicht tussen kwaliteiten past bij het proces waar ik naar streef? Het onderzoek geeft inzicht in de spanningen die ontstonden bij het beleidsvormingsproces in casu.