Scenario planning: toekomstige leiderschapscompetenties

Dit onderzoek hoopt meer inzicht te geven in toekomstige leiderschapscompetenties voor de publieke sector. De gehanteerde strategie is een scenariostudie op basis van de TAIDA methode (Lindgren & Bandhold, 2009) waarin vier scenario’s op basis van de belangrijkste onzekerheden tot stand zijn gekomen. De hoofdvraag luidt daarbij als volgt: Welke toekomstscenario’s zijn in de publieke sector te onderscheiden en welke (mogelijk) relevante leiderschapscompetenties komen in deze scenario’s naar voren? Een scenariostudie wordt veelal ingezet om vroegtijdig te anticiperen op mogelijke toekomsten. Scenario’s geven verschillende beelden hoe de toekomst er uit zou kunnen zien (Lindgren & Bandhold, 2009; Janssen et al., 2002). Vanuit de literatuur zijn ook toekomstige leiderschapscompetenties benoemd zoals samenwerkingsgericht (’t Hart, 2014) en nieuwe huidige competenties zoals het omgaan met sociale media (Van der Wal, 2017). Door middel van zowel kwalitatieve als kwantitatieve methoden en een trendanalyse zijn de onzekerheden gedestilleerd. In totaal hebben 98 respondenten de vragenlijst ingevuld en zijn 4 experts uit de wetenschap en 15 medewerkers uit de publieke sector, met/zonder leidinggevende functie geïnterviewd. De volgende scenario’s zijn daarbij tot stand gekomen op basis van ongelijkheid onder burgers en politiek-bestuurlijke middelen van de gemeente als belangrijkste onzekerheden: Scenario 1 ‘de boot gemist’ kenmerkt zich door crisis, wantrouwen, weinig politiek-bestuurlijke middelen en een hoge mate van ongelijkheid tussen burgers. Een leidinggevende is daarin beheersend, verbindend, stressbestendig en bezit een sterk reflectief vermogen. Scenario 2 ‘to innovate or not to innovate’ impliceert een grote ongelijkheid tussen burgers. Er zijn echter wel meer politiek-bestuurlijke middelen. Aan de ene kant zijn er geld en mogelijkheden om te experimenteren met innovaties, aan de andere kant heerst er angst voor risico’s. Dit scenario vraagt om een besluitvaardige leider, met lef, reflecterend vermogen, en een verbindende en nieuwsgierige houding. Scenario 3 ‘utopia?’ lijkt een gunstig scenario waarin een gemeente veel politiek-bestuurlijke middelen heeft en er weinig ongelijkheid tussen burgers is. Nieuwe competenties zoals het omgaan met technologie en digitalisering lijken hierin centraal te staan. In scenario 4 ‘de gemeenschap overheerst’ is het zelf organiserend vermogen van burgers sterk aanwezig. Burgers zijn zelfvoorzienend en solidair naar elkaar waardoor er ook nauwelijks sociale ongelijkheid is. Een leidinggevende is samenwerkingsgericht, heeft een faciliterende rol en een nieuwsgierige blik. Overkoepelende toekomstige leiderschapscompetenties zijn communicatieve vaardigheden, samenwerkings- en veranderingsgericht en een sterk reflectief vermogen.