Regionale netwerksamenwerking rondom integrale zorg en ondersteuning voor thuiswonende ouderen

Regionale netwerksamenwerking rondom integrale zorg en ondersteuning voor thuiswonende ouderen Een onderzoek naar publieke waardecreatie bij netwerksamenwerking Timo van der Hoeven Bestuurskunde, masterspecialisatie ‘Beleid en Politiek’ Erasmus Universiteit Rotterdam Begeleider: prof. dr. H.J.M. Fenger Tweede lezer: prof. dr. P.W.A. Scholten Augustus 2020   Voorwoord Dit onderzoeksrapport is het eindresultaat van het proces dat ik gestart ben in september 2018, toen ik bestuurskunde begon te studeren. Na het behalen van de bachelor ‘Management in de zorg’ wilde ik mij verdiepen in de maatschappelijke context en de dynamiek rondom vraagstukken in de gezondheidszorg. Het uitvoeren van dit onderzoek zag ik als kans om de kennis die ik heb opgedaan tijdens de pre-master ‘Bestuurskunde’ en de master ‘Beleid en Politiek’ te benutten en verder te ontwikkelen in de context van de gezondheidszorg. In de wetenschappelijke literatuur worden netwerksamenwerkingen beschreven als mogelijkheid om met maatschappelijke vraagstukken om te gaan, terwijl ze bij het organiseren van integrale zorg en ondersteuning daadwerkelijk een belangrijke rol spelen. Door het combineren van de theorie van netwerksamenwerking en de theorie van publieke waarde heb ik geprobeerd om de complexe samenwerkingsverbanden te verklaren en de maatschappelijke relevantie ervan te duiden. Ondanks dat het een lastige opgave was, was het zeer interessant en leuk om met het onderzoek bezig te zijn. Ik ben tevreden met het resultaat. Dit onderzoeksrapport is nooit zodanig tot stand gekomen zonder de hulp van anderen. Zeker gezien de omstandigheden omtrent het coronavirus, ben ik dankbaar voor alle steun die ik heb gekregen op inhoudelijk en procesmatig vlak. Een aantal personen wil ik in het bijzonder bedanken. Om te beginnen met de medewerkers van Raedelijn die hebben bijgedragen aan het onderzoek. Ik ben jullie dankbaar voor de betrokkenheid bij het onderzoek, het meedenken en/of het werven van respondenten. Ik wil Marian Kesler bedanken voor de inhoudelijke gesprekken, suggesties en feedback. Babs Matthieu wil ik bedanken voor de fijne begeleiding bij het onderzoeksproces. Ten tweede wil ik Menno Fenger en Peter Scholten bedanken voor de begeleiding vanuit de universiteit. Menno Fenger als begeleider tijdens het opzetten en het uitvoeren van het onderzoek. Voornamelijk de aanwijzingen om duidelijk richting aan te brengen, de feedback en sturing hebben mij geholpen het onderzoek naar een hoger niveau te tillen en de deadlines te behalen. De feedback van Peter Scholten heeft geholpen om meer scherpte aan te brengen. De scriptiekring wil ik bedanken voor de feedback en steun gedurende het gehele proces. Ten derde wil ik mijn vrienden en familie bedanken voor alle steun en vertrouwen. Ten slotte wil ik alle respondenten bedanken voor hun bijdrage aan dit onderzoek. Timo van der Hoeven Utrecht, augustus 2020 Samenvatting Regionale netwerksamenwerkingen worden vormgegeven om aansluiting te vinden bij de veranderende zorg- en ondersteuningsbehoefte van thuiswonende ouderen en tegelijkertijd om het gezondheidssysteem toegankelijk en betaalbaar te houden (Spierenburg et al., 2016; Wind & Te Velde, 2019). In regionale netwerksamenwerking wordt tussen partijen vanuit verschillende disciplines en sectoren samengewerkt aan een integraal zorg- en ondersteuningsaanbod in een regio. Vanwege verschillen in regio’s verschilt het verloop van regionale netwerksamenwerkingen. Ze staan echter voor dezelfde opgave: een integraal zorg- en ondersteuningsaanbod voor thuiswonende ouderen organiseren. In de aanpak van de opgave is goed verloop van samenwerking cruciaal. In de wetenschappelijke literatuur omtrent netwerksamenwerking is veel geschreven over netwerkeffectiviteit, maar ontbreekt er een blauwdruk. In dit onderzoek is naast de theorie van netwerksamenwerking, de theorie van publieke waarde gebruikt om het verloop van regionale netwerksamenwerkingen omtrent zorg en ondersteuning voor thuiswonende ouderen te verklaren. Publieke waarde vormt in dit onderzoek een contextuele graadmeter van effectiviteit. Aan de hand van literatuuronderzoek, interviews en documentenanalyses is de centrale vraagstelling beantwoord: ‘Welke factoren bij het verloop van regionale netwerksamenwerking zijn van invloed op de publieke waardecreatie bij regionale netwerken omtrent zorg en ondersteuning voor thuiswonende ouderen?’ Het verloop van regionale netwerksamenwerking en de publieke waardecreatie zijn bij drie regionale netwerken onderzocht. Bij het analyseren van het verloop van regionale netwerksamenwerking blijken drie dimensies relevant: het proces, de structuur en de invulling van netwerkmanagement. Met verschillende beoordelingscriteria bij de dimensies is het verloop van regionale netwerksamenwerking verklaard. Naast inzicht in het verloop van regionale netwerksamenwerking, is inzicht ontstaan in factoren die van invloed zijn bij het creëren van publieke waarde. De strategische driehoek van publieke waarde is als hulpmiddel gebruikt om factoren te identificeren. Bij de regionale netwerken zijn de publieke waardepropositie, de operationele capaciteit en de mate van legitimiteit en steun vanuit het ouderenperspectief bepaald. Vervolgens is geanalyseerd hoe het verloop van regionale netwerksamenwerking zich verhoudt tot publieke waardecreatie. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek zijn aanbevelingen gedaan die kunnen bijdragen aan beter functioneren van regionale netwerksamenwerking en meer publieke waardecreatie. Het betreffen aanbevelingen gericht aan betrokkenen bij regionale netwerksamenwerkingen die bereid zijn invloed uit te oefenen om de samenwerking naar een hoger niveau te tillen. De aanbevelingen hebben betrekking op de situationele context van regionale netwerksamenwerkingen, de verbinding met professionals, de verbinding met het ouderenperspectief en de kwaliteit van samenwerking.