Publiek leiderschap in beweging?

Publieke leiders hebben in een politiek-bestuurlijke context te maken met maatschappelijke opgaven en toenemende complexiteit. Deze complexiteit kan beter gevat worden met het erkennen van de VUCA-wereld, die wordt getypeerd door volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit. In dit onderzoek wordt relevante literatuur omtrent VUCA-kenmerken, publiek leiderschap en leiderschapsvaardigheden geconfronteerd met de empirische werkelijkheid van publieke leiders aan de hand van de volgende hoofdvraag: ‘’Hoe beïnvloeden VUCA-kenmerken, volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit, effectieve leiderschapsvaardigheden binnen het publieke domein?’’ Om deze vraag te beantwoorden zijn er mailinterviews afgenomen met 33 respondenten, topambtenaren verspreid over tien verschillende ministeries. Dit heeft gezorgd voor een rijke dataset aan percepties en ervaringen op het gebied van VUCA-kenmerken en publiek leiderschap. Respondenten omschrijven de context waarin zij werken als een dynamische politiek-bestuurlijke omgeving die gekenmerkt wordt door maatschappelijke impact, het belang van samenwerking en de aanwezigheid van complexiteit. Uit de analyse blijkt dat volatiliteit, onzekerheid en complexiteit volop aanwezig zijn in de empirie. Ambiguïteit lijkt minder aanwezig, dit is vooral te danken aan de uitgebreide omgang met volatiliteit, onzekerheid en complexiteit die respondenten omschrijven. Wat betreft de omgang met volatiliteit wordt in de empirie bevestigd dat een gezamenlijke visie zorgt voor een stip aan de horizon die helpt bij de omgang met dynamiek en snelheid. Een volatiele context vereist tevens een wendbare houding en heldere communicatie. In het kader van onzekerheid blijkt uit de empirie dat publieke leiders in staat moeten zijn om andere perspectieven te begrijpen om zo vraagstukken te verbinden en tot gedeelde probleemoplossingen te komen. Wat betreft aanwezige complexiteit is het allereerst van belang om verschillende actoren en hun belangen te identificeren. Vervolgens is het aan de publieke leider om verbinding en samenwerking te faciliteren. In de door respondenten beschreven context zijn verbinden en samenwerken bij uitstek de belangrijkste leiderschapsvaardigheden. Daarnaast is een brede basis noodzakelijk voor publieke leiders volgens de empirie. Op het interactieniveau is het van belang om duidelijk te communiceren en invloed uit te oefenen, terwijl technische leiderschapsvaardigheden van belang zijn voor gezag binnen een organisatie. Ook het lerend vermogen speelt een belangrijke rol, een publieke leider moet aandacht hebben voor het belang van feedback en reflectie volgens respondenten. Dit onderzoek benadrukt bij uitstek dat er veel wordt gevraagd van de publieke leider. Werken in een publieke context wordt door een respondent omschreven als werken met een extra handicap. De VUCA-kenmerken volatiliteit, onzekerheid en complexiteit zijn nadrukkelijk aanwezig in een publieke context. Deze kenmerken zorgen ervoor dat publieke leiders over een diverse set aan leiderschapsvaardigheden moeten beschikken om effectief te opereren in het publieke domein.