1+1=3

Ondermijnende criminaliteit is een complex maatschappelijk probleem. Samenwerking wordt door velen gezien als één van de belangrijkste oplossingsrichtingen voor dit probleem. Maar in hoeverre klopt dat? Om een bijdrage aan de beantwoording van deze vraag te leveren, is onderzocht wat de invloed van samenwerking op effectiviteit is. Het onderzoek is uitgevoerd in de context van de samenwerking tussen de gemeente en politie in Zoetermeer, met als doel om aanbevelingen te doen over de aanpak van ondermijning. Om dit doel te verwezenlijken, is aan de hand van een enkelvoudige casestudy onderzoek gedaan. Binnen deze casestudy zijn 19 semigestructureerde interviews uitgevoerd met professionals van de gemeente en politie die binnen de aanpak werkzaam zijn. De respondenten zijn werkzaam in alle lagen van de organisaties, dus van toezichthouders tot managers en bestuurders. De samenwerking tussen de gemeente en de politie in Zoetermeer is over het algemeen goed. Er zijn goede condities om samen te kunnen werken, behalve als het gaat om de hoeveelheid ambtelijke capaciteit. De sfeer en communicatie binnen de samenwerking is goed en er is een hoge mate van vertrouwen en wederkerigheid. De samenwerking zorgt in veel gevallen ook voor de gewenste effecten. Dit betekent dat actoren elkaar ondersteunen door informatie uit te wisselen en gezamenlijk controles uitvoeren. Daarnaast ervaren de meeste professionals dat samenwerking zorgt voor ontwikkeling van kennis en verrijking van oplossingen. Deze effecten leiden niet zichtbaar tot meer maatschappelijke weerbaarheid in Zoetermeer, maar wel tot meer bestuurlijke weerbaarheid en meer resultaten bij het aanpakken van concrete ondermijning. Toch is samenwerking niet zaligmakend, bijvoorbeeld omdat sommige zaken ook monodisciplinair aangepakt kunnen worden. Datzelfde geldt voor de relatie met effectiviteit. De beantwoording van de onderzoeksvraag is voor een groot deel afhankelijk van de meetbaarheid van doelstellingen. Ook is het van belang dat doelstellingen niet te eenvoudig of te ambitieus moeten zijn. De aanpak van ondermijning in Zoetermeer heeft een doel wat (deels) te moeilijk meetbaar is. Dat zit vooral in het onderdeel maatschappelijke weerbaarheid. Daarnaast is er bij ondermijnende criminaliteit sprake van een probleem waarvan de omvang grotendeels onzichtbaar en abstract is. Ook is het bij criminaliteit zo dat het nooit volledig zal verdwijnen. De conclusie is daarom dat samenwerking, in deze context, tot op zekere hoogte, leidt tot meer effectiviteit, maar dat dit heel afhankelijk is van de beleidsmatige operationalisering van effectiviteit. Daarbij kunnen de volgende aanbevelingen worden gegeven: 1. Investeer in vertrouwen, omdat dit in algemene zin goed is voor de samenwerking en informatie-uitwisseling bevorderd. 2. Sta stil bij resultaten en draag deze uit, zodat professionals binnen de samenwerking beter op de hoogte zijn van successen, effectiviteit beter gemeten kan worden, het optimisme binnen de samenwerking stijgt en meer draagvlak voor de aanpak gecreëerd kan worden. 3. Maak actoren bewust van concrete doelen, zodat zij beter instaat zijn om daarnaar toe te werken gedurende het samenwerken. Wanneer delen van een doelstelling niet goed meetbaar zijn, is het van belang om goed te inventariseren hoeveel inspanningen er gedaan zijn om dat doel te bereiken, zodat er alsnog zo goed als mogelijk verantwoording afgelegd kan worden. 4. Zorg voor genoeg structurele capaciteit en laat dit tussen actoren in balans zijn. Onvoldoende capaciteit belemmert de potentie van een samenwerking om effectief te zijn. 5. Pas de leiderschapsstijl in een samenwerking aan naar de behoeftes van actoren en kies niet blind voor een zo plat mogelijke leiderschapsstijl zonder hiërarchie.