Nabij zijn in crisistijd. Een vergelijkend onderzoek naar de positie van katholieke kerk tijdens de tuberculose-uitbraak in 1944-1954 en de COVID-19-pandemie in Nederland in februari 2020-juni 2021

Het doel van dit onderzoek is om een beter inzicht te krijgen van de positie van de Rooms-Katholieke Kerk tijdens een pandemie. Om dit te bereiken is een historische vergelijking gemaakt tussen de tuberculose-uitbraak in de periode 1944-1954 en de COVID-19-pandemie. Om de positie van de Rooms-Katholieke Kerk in kaart te brengen is in beide periodes het overheidsbeleid geanalyseerd, de reactie van de katholieke kerk op de pandemie onderzocht en het mediadiscours rondom de katholieke kerk bestudeerd. Hiervoor is een kritische discoursanalyse gemaakt op basis van vijf interviews, krantenartikelen, kerkelijke- en overheidsdocumenten. Uit de kwalitatieve resultaten is gebleken dat de katholieke kerk tijdens de tuberculose-uitbraak een andere rol had dan tijdens de coronacrisis. Tijdens de tuberculose-uitbraak lag de focus van de katholieke kerk op het verzorgen van patiënten, terwijl tijdens de coronacrisis de katholieke kerk zich voornamelijk bezig hield met de geestelijke gezondheid van de medemens. Wel opereert de katholieke kerk in beide periodes vanuit dezelfde religieuze motieven, zoals naastenliefde en nabij zijn. Daarbij wordt de katholieke kerk tijdens de tuberculose-uitbraak, anders dan tijdens de COVID-19-pandemie, niet geraakt door het overheidsbeleid, omdat er geen beperkingsmaatregelen zijn met betrekking tot sociale afstand. Er is in beide periodes echter wel sprake van maatregelen, zoals isolatie en quarantaine en wordt ventilatie en hygiëne gestimuleerd door middel van voorlichting. Verder heeft de katholieke kerk tijdens de tuberculose-uitbraak een centralere positie in de samenleving, dan in geseculariseerd Nederland. In het medialandschap tijdens de tuberculose-uitbraak werd er voornamelijk nieuws gedeeld over de bestrijding van de ziekte door de verenigingen van de eigen zuil en in de media van de eigen zuil. Tijdens de coronacrisis is er veel commotie ontstaan rondom het overheidsbeleid met betrekking tot religieuze bijeenkomsten. Enerzijds heeft de uitzonderingsregel voor religieuze bijeenkomsten een primair grondwettelijke reden en anderzijds wordt deze uitzonderingspositie van kerken verworpen in het kader van de volksgezondheid en de discriminerende werking van artikel 6 van de Grondwet. Dit onderzoek is relevant, omdat het meer inzicht geeft in de positie van de katholieke kerk tijdens een pandemie in een geseculariseerde samenleving vergeleken met een verzuilde samenleving.