Sturing op verdichting met maatschappelijke meerwaarde

De verschillende kenmerken van stedelijke ontwikkeling in binnenstedelijke gebieden maken sturen op verdichting en het verkrijgen van maatschappelijke meerwaarde complex. Om ef­ fectief te kunnen sturen is meer inzicht nodig in sturingsmogelijkheden binnen deze condities. Hiervoor zijn in dit onderzoek toegepaste sturingsvormen bij organische ontwikkelingen in binnenstedelijke gebieden in de Nederlandse praktijk onderzocht. Dit onderzoek levert daar­ mee een bijdrage aan de discussie over hedendaagse verstedelijking en sociaal- maatschap­ pelijke opgaven voor de ruimtelijke ordening. De gevonden inzichten kunnen bijdragen aan het begrijpen van het verband tussen sturing en maatschappelijke meerwaarde en hoe deze te verkrijgen.

In dit onderzoek is allereerst een literatuuronderzoek uitgevoerd naar relevante theorieën op sturing, verdichting en maatschappelijke meerwaarde. Vervolgens is aan de hand van een casusselectie een kwalitatief onderzoek uitgevoerd met negen gebiedsontwikkelingen. Mid­dels interviews met diverse betrokken spelers bij de geselecteerde gebiedsontwikkelingen zijn verbanden gevonden in toegepaste sturingsvormen op maatschappelijke meerwaarde en zijn relevante condities voor sturing gevonden.

Allereerst is voor sturing op verdichting met maatschappelijke meerwaarde een grote vari­atie aan sturingsinstrumenten aangetroffen die afgestemd zijn op de condities van de ge­biedsontwikkeling. Gemeenten sturen op maatschappelijke meerwaarde in binnenstedelijke gebieden door te sturen op verdichting. Ook sturen gemeenten gericht op maatschappelijke meerwaarde door het inzetten van meervoudige sturingsvormen. Deze zijn daarbij afgestemd op de kenmerken van de gebiedsontwikkeling, de betrokken spelers en de beoogde maatschap­ pelijke meerwaarde. De sturingsinvloed van gemeenten varieert daarbij sterk, afhankelijk van de rolverdeling tussen private en publieke partijen.

Daarnaast is gevonden dat het type private partijen en het type maatschappelijke meerwaarde relevant zijn voor effectieve sturing. De overeenkomstigheid van belangen van publieke en private partijen is mede bepalend voor sturingsmogelijkheden. Samenwerkingsvormen kun­nen een krachtige sturingsvorm zijn, waarbij de financieringsstrategie en de samenwerkings-strategie de effectiviteit mede bepalen. Tot slot is in de praktijk ook sturing door private partijen op maatschappelijke meerwaarde aangetroffen. Aanvullend onderzoek naar de rol van private partijen en de inhoudelijke kenmerken van maatschappelijke meerwaarden zouden meer in­ zicht kunnen geven in de te verwachte effectiviteit van sturing.