VERANTWOORELIJKHEID VANUIT ONZE RADICALE VRIJHEID

Met de groeiende welvaart en het bijbehorende grootverbruik van het Westen is duidelijk geworden dat de liberale vrijheid van het individu heeft geleid tot een onleefbare gebieden voor anderen in andere werelddelen. Doordat de negatieve gevolgen vooral indirect zijn en de concrete vrijheid van onzichtbare anderen inperkt, is het gemakkelijk om dit niet tot jouw verantwoordelijkheid te rekenen. Tegenover de gemankeerde vorm van de liberale vrijheid, die uitgaat van een mensbeeld waarin ieder individu zijn eigen wereld vrij kan vormgeven los van zijn medemensen, plaatst De Beauvoir een andere kijk op vrijheid. In Het pleidooi voor de moraal der dubbelzinnigheid toont De Beauvoir hoe ieders verantwoordelijkheid volgt uit de existentialistisch filosofie waarin het individu radicaal vrij is. Ze legt uit dat de mens ontologisch volkomen vrij is, maar dat deze vrijheid zowel ontologisch als concreet relationeel verbonden is met de ander. In deze wederkerige relatie kan ik mijzelf herkennen als subject en rechtvaardiging vinden van mijn zijn. Deze verbondenheid maakt ons verantwoordelijk voor de ander(en). De wederzijdse vrijheid is te bereiken door een situatie te scheppen waarin de ander zijn ontologische vrijheid concreet kan verwerkelijken. Dit vormt ook het uitgangspunt van De Beauvoirs moraal der dubbelzinnigheid, waarin ze de lezer geen vaste regels, maar enkel een methode biedt voor onze ethische dilemma’s. Deze methode brengt moeilijkheden met zich mee, omdat ze geen algemene maximes geeft om naar te handelen. Verder is het niet altijd duidelijk welke handeling kan leiden tot meer concrete vrijheid voor de ander. Ten slotte biedt De Beauvoir geen blijvende oplossing met een scenario waarin iedereen vrij is. Overigens is dit geen reden om de ethiek niet te volgen. Het streven naar de wederkerige relatie met de ander is de enige manier om elkaars zijn te erkennen. Deze basis maakt de existentialistische ethiek een waardevolle vorm van moraliteit. Om een antwoord te formuleren op concrete ethische problemen, moet de ethiek niet gebaseerd zijn op abstracte regels of op een eenduidig beeld van de mens, maar op de ambigue structuur van de mens. De ethiek der ambiguïteit legt de verantwoordelijkheid bij de mensen die werkelijk kunnen handelen in de praktijk.