Die 'Swart skaap" van de familie

Samenvatting Nederland heeft een bijzondere verbintenis met Zuid-Afrika: een bloedband die ontstaan is toen de eerste kolonisten zich in 1652 aan de Kaap vestigden. De historische banden tussen de twee landen worden geuit in een overduidelijke taalband en een langdurige kerkelijke verbintenis, maar dienden ook als voedingsbodem voor de fanatieke anti-apartheidsstrijd die vanuit Nederland gevoerd werd en zorgden voor heftige discussies in het politieke debat. In deze scriptie is op basis van archiefmateriaal onderzocht in hoeverre de stamverwantschap het Nederlandse Zuid-Afrikabeleid heeft beïnvloed in de periode 1989-1994, vanaf het aantreden van president De Klerk tot de eerste vrije verkiezingen in Zuid-Afrika: de periode van de afschaffing van de apartheid. De peilers van de apartheid werden afgebroken en politieke gevangen vrijgelaten. De Nederlandse regering reageerde verheugd, maar was terughoudend met het intrekken van de opgelegde sancties: eerst moest het proces onomkeerbaar zijn. De contacten tussen de stamverwanten werden aangehaald en er waren bezoeken over en weer. Maar niet zonder problemen. Zo was Lubbers lange tijd niet welkom in Zuid-Afrika, omdat zijn bezoek een erkenning zou zijn van het apartheidsregime. Daarnaast moest het toegenomen geweld eerst beteugeld te worden en diende het einde van de apartheid definitief in zicht te zijn. Het Nederlandse beleid richtte zich steeds meer op de ontwikkelingssamenwerking en de periode na de geplande verkiezingen, wanneer de focus niet meer alleen op (culturele) banden met de Afrikaners zou liggen, maar op de volledige Zuid-Afrikaanse bevolking. De oude stamverwantschapsgevoelens hadden een nieuwe impuls gekregen. Met name het bezoek van De Klerk aan Nederland had geleid tot lyrische reacties in zowel Nederland als in Zuid-Afrika. Toch is de stamverwantschap geen expliciet onderdeel van het beleid geweest en heeft ook niet geleid tot een van de andere Europese landen afwijkend beleid. De Nederlandse regering was blij dat de relatie met Zuid-Afrika genormaliseerd kon worden, maar trok niet overhaast alle sanctiemaatregelen in uit naam van de stamverwantschap. In de periode 1989-1994 heeft de stamverwantschap ervoor gezorgd dat er vanuit de Nederlandse regering extra interesse was voor Zuid-Afrika, maar in de beleidsvoering ging het uiteindelijk puur om de afschaffing van de apartheid. Dit streven werd gestimuleerd door de bijzondere betrokkenheid, die gebaseerd was op de historische banden, maar dit gevoel bleef emotioneel en werd niet politiek.