Niet altijd betrouwbaar, wel altijd gemakkelijk Een kwalitatief onderzoek naar de rol van betrouwbaarheid in de motivatie van jongeren om nieuws te consumeren via Instagram

Volgens het Digital News Report van het Commissariaat is Instagram het meest gebruikte sociale medium ter nieuwsconsumptie onder Nederlandse jongeren tussen de 18 en 24 jaar. Echter, de meerderheid van deze groep geeft aan nieuws op Instagram niet altijd betrouwbaar te vinden. Dit terwijl uit voorgaand wetenschappelijk onderzoek blijkt dat betrouwbaarheid voor jongeren een nieuwsvoorwaarde is. Vanuit deze discrepantie rijst de vraag welke rol betrouwbaarheid speelt in de motivatie van jongeren om nieuws via Instagram te consumeren. Uit een thematische analyse van vijftien diepte-interviews blijkt dat betrouwbaarheid geen directe rol speelt in de motivaties van jongeren om nieuws te consumeren via Instagram. De drijfveren achter nieuwsconsumptie via Instagram bevinden zich in het gegeven dat nieuws hierop gratis is, makkelijk gedeeld kan worden, vanzelf voorbijkomt en jongeren zelf kunnen kiezen welke nieuwsaccounts ze volgen. Tegelijkertijd blijkt dat nieuwsbetrouwbaarheid jongeren wel bezighoudt. Zij selecteren de nieuwsaccounts die ze volgen zorgvuldig om zichzelf te voorzien van betrouwbare nieuwsinhoud. Samenvattend speelt betrouwbaarheid wel een rol in de selectie van nieuwsaccounts op Instagram. Nieuwsbetrouwbaarheid op Instagram ontbindt zich in enerzijds betrouwbaarheid van de inhoud en anderzijds betrouwbaarheid van het account. Bovendien zijn de twee componenten onlosmakelijk met elkaar verbonden. Zo wordt de nieuwsinhoud van onbetrouwbare nieuwsaccounts eerder als onbetrouwbaar gezien. Tegelijkertijd verhoogt de gepercipieerde geloofwaardigheid van nieuwsinhoud het vertrouwen in een nieuwsaccount dat de inhoud plaatst. Deze resultaten hebben wetenschappelijke implicaties. De keuzes die jongeren maken in de selectie van nieuwsaccounts beïnvloeden welk nieuws op hun tijdlijn verschijnt. Deze selectie vormt daarmee het startpunt van het nieuws dat ze via Instagram consumeren. Daarom moet in vervolgonderzoek naar online nieuwsconsumptie ‘nieuwsselectie’ meegenomen worden als onderdeel van nieuwsconsumptie. Tevens is dit onderzoek van betekenis voor de manier waarop nieuwsvertrouwen geconceptualiseerd en onderzocht wordt. Waar de dimensies van dit concept (vertrouwen in de bron, geloofwaardigheid van informatie en vertrouwen in het medium) in voorgaand onderzoek gescheiden waren, blijkt uit het huidige onderzoek dat ‘geloofwaardigheid van informatie’ en ‘vertrouwen in de bron’ met elkaar samenhangen. Verder vraagt ‘vertrouwen in het medium’ om een uitgebreidere conceptualisering. Ook hebben de resultaten maatschappelijke implicaties. Om jongeren meer bewust te maken van de nadelen van online nieuwsconsumptie ligt er een uitdaging voor het onderwijs om hen te onderwijzen over de mogelijke risico’s van dergelijke nieuwsconsumptie en handvatten te bieden om (on)betrouwbaar nieuws te herkennen. Dit onderzoek biedt daarnaast ontwikkelingsmogelijkheden voor journalistieke organisaties daar in kaart gebracht is welke elementen de betrouwbaarheid van nieuwsinhoud verhogen voor jongeren. Ook dienen nieuwsorganisaties hun selectie van nieuws dat zij online publiceren kritisch onder de loep te nemen. Aangezien online nieuwsconsumptie vandaag de dag dé nieuwsconsumptiemanier van jongeren is, is het van belang dat in het online nieuwsaanbod net zoveel diversiteit bestaat als op andere kanalen om zo van jongeren geïnformeerde burgers te maken. Daar in dit onderzoek vijftien diepte-interviews gedaan zijn, is de steekproef te beperkt om generaliserende uitspraken te doen over alle Nederlandse jongeren tussen de 18 en 24 jaar. Vervolgonderzoek moet daarom soortgelijk onderzoek doen met een meer diverse en grotere steekproef.