Private investeringen in de openbare ruimte

Bij ontwikkelaars en beleggers neemt het bewustzijn over de economische toegevoegde waarde van openbare ruimte steeds meer toe en voeren steeds meer gemeenten een actief (investerings-)beleid om te aantrekkelijkheid van hun stad te vergroten waarbij er onder andere meer en meer de samenwerking met het bedrijfsleven wordt gezocht. Ondanks het nut voor ontwikkelaars en beleg- gers en de behoefte aan investeringen bij de gemeenten is de rol van private vastgoedpartijen in de openbare ruimte nog relatief beperkt en in de recente geschiedenis niet wezenlijk veranderd.

Dit onderzoek richt zich op vraag wat de doorslaggevende voorwaarden van ontwikkelaars en/of beleggers zijn waaronder zij vrijwillig bereid zijn om extra te investeren in de openbare ruimte. Voor dit onderzoek zijn er eerst onderwerpen gedefinieerd waarover ontwikkelaars en beleggers volgens de (inter-)nationale literatuur afwegingen maken en wat mogelijke motivaties hierbij zijn. Vervolgens zijn de ervaringen in de praktijk getoetst door middel van 18 interviews en zijn de uitkom- sten vergeleken opzichte van de afwegingen en motivaties uit de literatuurstudie. Tot slot is er samen met 4 experts gereflecteerd op de resultaten.

Deze studie laat zien dat locatie en omgeving doorslaggevend zijn voor de vraag of ontwikkelaars en beleggers bereid zijn extra te investeren. Extra investeringen in de openbare ruimte lonen niet overal evenveel en worden alleen gedaan als er sprake is van een financieel economisch haalbaar project dat de extra investeringskosten ook kan dragen. Tevens is er een ontwikkeling gaande waarbij ESG doelstellingen steeds zwaarder meewegen bij investeringsbeslissingen. Doorslaggevend hierbij is het schaalniveau waarop geïnvesteerd wordt. Ontwikkelaars en beleggers redeneren vanuit de eenheid “project” en streven maatwerk na. De gemeente redeneert vanuit de eenheid “stad” en streeft uniformiteit na.

Zeggenschap is voor ontwikkelaars en beleggers doorslaggevend bij het toekennen van rechten, het verdelen van verantwoordelijkheden en het vormgeven van kenmerken. Ze willen invloed kunnen uitoefenen hoe de extra investeringen besteed worden om te borgen dat de eigen visie op bedrijfs- niveau en het concept voor het project in voldoende mate gerealiseerd kan worden. Ontwikkelaars en beleggers geven hierbij aan graag de samenwerking met de gemeente op te willen zoeken.

De grootste uitdagingen bij het maken van afspraken over de extra investeringen zijn regelgeving die maatwerk belemmert en het ontbreken van bewezen instrumentarium voor de gebruiksfase. Het juridisch eigendom wordt daardoor op dit moment nog als enige oplossing gehanteerd.

De idee is dat inzicht in samenstel en samenspel van afwegingen en motivaties van ontwikkelaars, beleggers en gemeente elkaar in staat stelt om (bij) te sturen in randvoorwaarden waardoor extra private investeringen in de openbare ruimte beter gefaciliteerd kunnen worden. Het onderzoek laat goed zien dat niet mogelijk is om één ideaal te omschrijven van verdeling van rollen, taken en verant- woordelijkheden want er is ook niet één generieke openbare ruimte. De onderwerpen waar wel overeenstemming over is kunnen de aanknopingspunten zijn voor het vormgeven van een samenwer- king en het faciliteren van vrijwillige extra investeringen en vormt daarmee een mooie aanvulling op het al bestaande pallet aan mogelijkheden.